ਪੰਜ
ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੀ ਧਰਤੀ-‘ਪੰਜਾਬ‘। ਅੱਜ ਤੋਂ ਕੁਝ ਦਹਾਕੇ ਪਹਿਲਾਂ ਮੇਰੇ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਖੇਤਰ
ਬੜਾ ਹੀ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸੀ। ਉਹ ਖੇਤ, ਉਹ ਖੂਹ, ਉਹ ਆਬ ਸਭ ਵੰਡੀਆਂ ਨਾਲ ਵੰਡੇ ਗਏ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ
ਖੇਤਰ ਕਿਤੇ ਪਿਛਾਂਹ ਜਾ ਪਿਆ। ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਜਿੰਮੇਵਾਰ ਕੌਣ ਹੈ। ਜੇਕਰ
ਮਨੁੱਖ ਸਿਰਫ ਕਟਪੁਤਲੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਨਚਾਉਣ ਵਾਲਾ ਉਹ ਰੱਬ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਦਾ ਜਿ਼ੰਮੇਵਾਰ
ਉਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਮੇਰਾ ਗਿਲਾ ਹੈ; ਉਸ ਰੱਬ ਨੂੰ।
ਕਿੰਨਾ
ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਸੀ ਉਹ ਪੰਜਾਬ ਜਿਸ ਵਿਚ ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਰਲ਼-ਮਿਲ਼ ਕੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ।
ਅਜਿਹੀ ਵਾਅ ਵੱਗੀ ਕਿ ਇਕ ਹੀ ਥਾਲੀ ਵਿਚ ਖਾਣ ਵਾਲੇ ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੀ ਜਾਨ ਦੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਬਣ
ਬੈਠੇ। ਪੰਥ ਖਤਰੇ ਵਿਚ ਹੈ, ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਨੂੰ ਬਚਾਓ, ਇਸਲਾਮ ਨੂੰ ਢਾਹ ਪੁੱਜ ਰਹੀ ਹੈ ;
ਅਜਿਹੇ ਨਾਹਰੇ ਨਿੱਤ ਕੰਨਾ ਵਿਚ ਗੂੰਜਣ ਲੱਗੇ। ਮੈਂ ਪੱਛਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹਾਂ ਧਰਮ ਦੇ ਇਹਨਾਂ
ਮੁਦੱਈਆਂ ਤੋਂ ਕਿ ਜੇਕਰ ਜਨਮ ਸਮੇਂ ਹੀ ਇਕ ਹਿੰਦੂ, ਇਕ ਮੁਸਲਮਾਨ ਅਤੇ ਇਕ ਇਸਾਈ ਨੂੰ ਇਕ
ਹੀ ਥਾਂ ਤੇ ਇਕੱਠਿਆਂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਕੀ ਕੋਈ ਪਹਿਚਾਨ ਲਵੇਗਾ ਕਿ ਕਿਹੜਾ ਹਿੰਦੂ
ਹੈ ? ਕਿਹੜਾ ਮੁਸਲਮਾਨ? ਕਿਹੜਾ ਸਿੱਖ ਅਤੇ ਕਿਹੜਾ ਇਸਾਈ? ਨਹੀਂ ਬਿਲਕੁਲ ਵੀ ਨਹੀਂ। ਜੇ
ਨਹੀਂ, ਤਾਂ ਵੱਡੇ ਹੋਣ ‘ਤੇ ਅਸੀਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਰਾਮ ਸਿੰਘ, ਰਾਮੂ ਜਾਂ ਰਮੱਈਆ ਵਿਚ ਕਿਉਂ
ਬਦਲ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ । ਕੀ ਇਹ ਸਾਡੀ ਨਾਸਮਝੀ ਹੈ? ਜਾਂ ਫਿਰ ਇਹ ਕਿਹਾ ਜਾਵੇ ਕਿ ਉਸ ਰੱਬ ਦਾ
ਕਸੂਰ ਜਿਸ ਦੇ ਸਿਰ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਸਮਝ ਦੇਣ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਬੰਨ੍ਹਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।