ਭਾਰਤ ਦਾ ਮਾਣ ਗਗਨ ਨਾਰੰਗ ........... ਸ਼ਬਦ ਚਿਤਰ / ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤ

10 ਮੀਟਰ ਏਅਰ ਰਾਈਫਲ ਨਿਸ਼ਾਨੇਬਾਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਗਗਨ ਨਾਰੰਗ ਨੇ ਕਾਂਸੀ ਦਾ ਤਮਗਾ ਜਿੱਤ ਕੇ ਭਾਰਤ ਦਾ ਖਾਤਾ ਖੋਲਿਆ ਹੈ । ਇਸ ਨੇ 10.7, 9.6, 10.6, 10.7, 10.4, 10.6, 9.9, 9.5, 10.3,  10.7, 103.1, 701.1 ਅੰਕ ਲੈ ਕੇ ਇਹ ਤਮਗਾ ਜਿੱਤਿਆ । ਸਿਰਫ਼ 0.4 ਅੰਕਾਂ ਨਾਲ ਪੱਛੜ ਕੇ ਚਾਂਦੀ ਦੇ ਤਮਗੇ ਤੋਂ ਵਾਂਝਾ ਰਹਿ ਗਿਆ । ਪਹਿਲਾਂ ਕੁਆਲੀਫ਼ਾਈ ਗੇੜ ਵਿੱਚ ਗਗਨ ਨਾਰੰਗ ਨੇ 600 ਵਿੱਚੋਂ 598 ਅੰਕ ਲੈ ਕੇ ਤੀਜਾ ਸਥਾਨ ਲਿਆ ਸੀ ।

ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਮਾਣ ਦਿਵਾਉਣ ਵਾਲੇ ਇਸ ਸ਼ੂਟਰ ਦਾ ਪਿਛੋਕੜ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਨਾਲ ਜੁੜਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਦਾਦਾ ਜੀ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਪਾਨੀਪਤ ਜਿਲ੍ਹੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਮਾਲਖਾ ਵਿਖੇ ਜਾ ਵਸੇ, ਜਿੱਥੋ ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਚਲੇ ਗਏ । ਸ਼ੂਟਰ ਨਰੰਗ ਦਾ ਜਨਮ ਚੇਨੱਈ ਵਿੱਚ 6 ਮਈ 1983 ਨੂੰ ਹੋਇਆ । ਇਸਦਾ ਅੱਜ ਤੱਕ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰਿਹਾ ਹੈ :

ਓਲੰਪਿਕ 2012 ਲੰਦਨ  ਵਿੱਚ ਕਾਂਸੀ ਦਾ ਤਮਗਾ, ਕਾਮਨਵੈਲਥ ਖੇਡਾਂ ਮੈਲਬੌਰਨ 2006 ਸਮੇਂ ਸੋਨ ਤਮਗਾ (10 ਮੀਟਰ ਏਅਰ ਰਾਈਫਲ, ਵਿਅਕਤੀਗਤ), ਸੋਨ ਤਮਗਾ (10 ਮੀਟਰ ਏਅਰ ਰਾਈਫਲ, ਪੇਅਰਜ਼), ਸੋਨ ਤਮਗਾ (50 ਮੀਟਰ ਰਾਈਫਲ 3 ਪੁਜੀਸ਼ਨ ਵਿਅਕਤੀਗਤ), ਸੋਨ ਤਮਗਾ (50 ਮੀਟਰ ਰਾਈਫ਼ਲ 3 ਪੁਜੀਸ਼ਨ, ਪੇਅਰਜ਼) ਜਿੱਤੇ ਹਨ । ਏਵੇਂ ਹੀ 2010 ਦੀਆਂ ਦਿੱਲੀ ਕਾਮਨਵੈਲਥ ਖੇਡਾਂ ਸਮੇਂ ਇਹਨਾਂ ਹੀ ਚਾਰਾਂ ਮੁਕਾਬਲਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਸੁਨਹਿਰੀ ਤਮਗੇ ਜਿੱਤ ਕਿ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਮਾਣ ਦਿਵਾਇਆ ਹੈ ।

ਸੱਚੇ ਫਨਕਾਰ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਮਰਦੇ……… ਵਿਚਾਰਾਂ / ਵਿਵੇਕ, ਕੋਟ ਈਸੇ ਖਾਂ

31 ਜੁਲਾਈ 1980 ਦਾ ਦਿਨ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਦੁਨੀਆਂ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੋਗਮਈ ਦਿਨ ਸੀ । ਖਾਸ ਕਰ ਫਿਲਮੀ ਪਿੱਠਵਰਤੀ ਗਾਇਕੀ ਤਾਂ ਉਸ ਦਿਨ ਧਾਹਾਂ ਮਾਰ ਮਾਰ ਰੋ ਰਹੀ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਸਦਾ ਲਾਡਲਾ ਪੁੱਤਰ ਤੇ ਮਿੱਠੀ ਅਵਾਜ਼ ਦਾ ਮਾਲਿਕ ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ ਇਸ ਦੁਨੀਆਂ ਨੂੰ ਅਲਵਿਦਾ ਕਹਿ ਗਿਆ ਸੀ। ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਬੇਤਾਜ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਸਨ । ਉਹ ਹਰ ਉਸ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਅੱਜ ਵੀ ਬਿਰਾਜਮਾਨ ਹਨ, ਜੋ ਮਿਠਾਸ ਭਰੇ ਸੰਗੀਤ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਰਫੀ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਅਜਿਹੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਤੇ ਖੂਬਸੂਰਤ ਨਗਮੇ ਗਾਏ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮੁਧਰ ਅਵਾਜ਼ ਸੁਣ ਕੇ ਮੁਰਦਾ ਦਿਲ ਦੀ ਧੜਕਨ ਜਾਗ ਉਠਦੀ  ਸੀ।

ਉਸ ਸੰਗੀਤਕ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਰਫੀ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਫਿਲਮ ਬਣਾਉਣ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਸੋਚ ਨਹੀ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਹਰ ਚੋਟੀ ਦੇ ਕਲਾਕਾਰ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਆਵਾਜ਼ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਤੇ ਉਸਦੇ ਕੈਰੀਅਰ ਨੂੰ ਅਗਾਂਹ ਤੋਰਿਆ। ਦਲੀਪ ਕੁਮਾਰ, ਰਾਜਿੰਦਰ ਕੁਮਾਰ, ਸ਼ਮੀ ਕਪੂਰ ਦੀ ਅਸਲ ਪਹਿਚਾਣ ਹੀ ਰਫੀ ਸਾਹਿਬ ਸਨ । ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਦੁਖਦ ਮੌਤ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਸ਼ਮੀ ਕਪੂਰ ਹੁਰਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ, “ਮੈਂ ਕੀ ਬੋਲਾਂ ਮੇਰੀ ਤਾਂ ਅਵਾਜ਼ ਹੀ ਚਲੀ ਗਈ ਏ” ।

ਕੁਝ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਦੀਆਂ........... ਅਭੁੱਲ ਯਾਦਾਂ / ਨਿੰਦਰ ਘੁਗਿਆਣਵੀ

ਬਹੁਤ ਵਾਰ ਮੈਂ ਸੋਚਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਜੇਕਰ ਹੁਣ ਤੀਕ ਆਪਣੇ ਖ਼ੂਨ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਜਾਂ ਨੇੜਲੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਦੇ ਸਿਰ ‘ਤੇ ਜੀਂਦਾ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਹੁਣ ਤੀਕ (ਸ਼ਾਇਦ) ਜਿ਼ੰਦਾ ਨਾ ਰਹਿ ਸਕਦਾ। ਇਹ ਬਿਲਕੁਲ ਸੱਚ ਹੈ! ਇਹ ਲੋਕ ਕੀ ਲਗਦੇ ਨੇ ਮੇਰੇ? ਏਹ ਲੋਕ... ਚਾਹੇ ਲਾਗੇ-ਚਾਗੇ ਦੇ ਹੋਣ ਜਾਂ ਸੱਤ-ਸਮੁੰਦਰੋਂ ਪਾਰ ਦੇ। ਮੈਨੂੰ ਜੋ ਸੁਨੇਹਾ ਤੇ ਸਨੇਹ, ਸਤਿਕਾਰ ਤੇ ਸਨਮਾਨ, ਨਿੱਘ ਤੇ ਨੇੜਤਾ, ਦੂਜਿਆਂ ਤੋਂ ਹਾਸਲ ਹੋਇਆ, ਉਹ ਆਪਣਿਆਂ (ਖੂਨੀ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ‘ਚੋ) ਲੱਭਿਆਂ ਨਹੀਂ ਥਿਆਇਆ, ਬੜੀ ਦੇਰ ਟੋਲਦਾ ਰਿਹਾ ਸਾਂ। ਮੈਂ ਇਹ ਕਲਮ ਦਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਮਾ ਹੀ ਮੰਨਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਚਾਹੁੰਣ ਵਾਲੇ, ਪਿਆਰਨ-ਸਤਿਕਾਰਨ (ਗ਼ਲਤ ਗੱਲ ਉਤੇ ਘੂਰਨ ਵਾਲੇ ਵੀ), ਅੱਜ ਮੇਰੇ ਅੰਗ-ਸੰਗ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਮੇਰੀ ਕਲਮ ਨੂੰ ਚੁੰਮਿਆਂ। ਮੱਥੇ ਨਾਲ ਛੁਹਾਇਆ, ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਮੇਰੀ ਕਲਮ ਦੀ ਨੋਕ ਖੁੰਢੀ ਸੀ ਤੇ ਇਸਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ...!

ਤਾਜ਼ਾ ਤਜ਼ਰਬਾ! ਪਾਪਾ ਚਲੇ ਗਏ। ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਜੋ ਪਿਆਰ, ਇਸ ਔਖ ਦੀ ਘੜੀ ਹਾਸਲ ਹੋਇਆ, ਉਸ ਨਾਲ ਮੇਰਾ ਹੌਸਲਾ ਵਧਿਆ। ਦੁੱਖ ਘਟਿਆ। ਲੋਕਾਈ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਤੇ ਸੇਵਾ ਲਈ ਖੜ੍ਹਨ ਜਿਹਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋਰ ਸਿ਼ੱਦਤ ਨਾਲ ਹੋਣ ਲੱਗਿਆ। ਕਿਸੇ ਦਾ ਦੁੱਖ ‘ਆਪਣਾ ਦੁੱਖ’ ਜਾਪਣ ਜਿਹਾ ਅਹਿਸਾਸ ਅੱਗੇ ਨਾਲੋਂ ਤਿੱਖਾ ਹੋਇਆ! ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਆਉਂਦੇ ਸਨ, ਫ਼ਰਜ਼ ਪੂਰਦੇ ਸਨ, ਮੋਢਾ ਪਲੂਸਦੇ ਤੇ ਦੋ ਕੁ ਬੋਲ ਬੋਲਦੇ ਸੀ, “ਰੱਬ ਦਾ ਭਾਣਾ ਤਾਂ ਮੰਨਣਾ ਈ ਪੈਂਦਾ ਐ ਭਾਈ ਮੁੰਡਿਆ...।” (ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਰਟੇ-ਰਟਾਏ ਇਹੋ ਬੋਲ ਦੁਨੀਆ ਬੋਲਦੀ ਆਈ ਹੈ...ਬੋਲਦੀ ਜਾਏਗੀ...) ਫਿਰ ਜਾਣ ਲਈ ਘੜੀ ਦੇਖਦੇ ਤੇ ਤੁਰ ਜਾਂਦੇ। ਮੈਂ ਸੋਚਦਾ ਹੁੰਦਾ ਕਿ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਤਾਂ ਅਜਿਹਾ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਹੋਏਗਾ, ਜੁ ਕਹੇਗਾ...ਅਸੀਂ ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਆਂ। ਹਾਂ, ਕੁਝ ਦੋਸਤ ਤੇ ਹੋਰ ਮਿਹਰਬਾਨ ਸੱਜਣ ਸਨ, ਜੁ ਕਦੇ ਵੀ ਭੁੱਲਣ ਵਾਲੇ ਨਹੀਂ, ਜੁ ਹੌਸਲਾ ਦਿੰਦੇ ਰਹੇ ਤੇ ਨਾਲ ਵੀ ਖਲੋਂਦੇ ਰਹੇ, ਨਾ ਉਹ ਪਾਪਾ ਨੂੰ ਜਾਣੋਂ ਰੋਕ ਸਕਦੇ ਸਨ ਤੇ ਨਾ ਮੈਂ। ਸਾਨੂੰ ਸਭ ਨੂੰ ਪਤਾ ਸੀ ਕਿ ਪਾਪਾ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਦਿਲ ਮੰਨਣ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਸੀ ਤੇ ਲਗਦਾ ਕਿ ਉਹ ਠੀਕ ਹੋ ਜਾਣਗੇ। ਚਲੋ...ਅੱਗੇ ਵਾਂਗ ਚਾਹੇ ਨਾ ਸਹੀ, ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਮੰਜੇ ਉਤੇ ਬਹਿਣ ਜੋਗੇ ਹੀ ਹੋਣ ਜਾਣ। (ਘਰ ਵਿੱਚ ਮੰਜੇ ਉਤੇ ਬੈਠੇ ਜੀਅ ਦਾ ਕਿੰਨਾ ਆਸਰਾ ਹੁੰਦੈ ਤੇ ਇਸਦਾ ਪ੍ਰਛਾਵਾਂ ਤੇ ਛਾਂ ਕਿੰਨੀ ਸੰਘਣੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਇਸਦਾ ਪਤਾ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਹੀ ਚਲਦਾ ਹੈ, ਪਹਿਲਾਂ ਅਸੀਂ ਗੌਲਦੇ ਨਹੀਂ) ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਵੇਲੇ ਪੈਸੇ-ਟਕੇ ਦੀ ਭਾਵੇਂ ਨਹੀਂ ਲੋੜ ਸੀ ਪਰ ਸਕੂਨ ਭਰੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਸੀ...ਕੁਝ ਬੋਲ ਅਜਿਹੇ ਚਾਹੀਦੇ ਸਨ ਜੁ ਮਨ ਨੂੰ ਠੰਢਕ ਦਿੰਦੇ! ਕਿਸੇ ਖੂਨ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵਾਲੇ ਪਾਸਿਓਂ ਅਜਿਹਾ ਠੰਢੀ ਵਾਅ ਦਾ ਬੁੱਲਾ ਉਡੀਕਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਨਾ ਆਇਆ।
ਗਰਮੀ ਬਹੁਤ ਸੀ। ਝੋਨਾ ਲਾਉਣ ਦੇ ਦਿਨ ਸਨ। ਬਿਜਲੀ ਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਡਾਹਢੀ ਤੋਟ ਸੀ। ਪਾਪਾ ਦੀ ਆਤਮਿਕ ਸ਼ਾਂਤੀ ਲਈ ਸ੍ਰੀ ਅਖੰਡ ਪਾਠ ਸਾਹਿਬ ਘਰ ਰੱਖਵਾ ਲਿਆ। ਸਾਰਾ ਪਿੰਡ ਪਾਰਟੀ ਬਾਜ਼ੀ ਭੁੱਲ ਕੇ ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਗਲੀਆਂ-ਨਾਲੀਆਂ ਤੇ ਰਸਤੇ ਸਾਫ਼ ਕਰਨ ਲੱਗਿਆ।  ਮੈਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਪੁੱਛੇ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਆਪ ਆਪਣੀ-ਆਪਣੀ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ ਸਮਝਦੇ ਹੋਏ ਸਾਰੇ ਕੰਮ ਨਿਪਟਾਈ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਸਵੇਰੇ-ਸਵੇਰੇ ਘਰ ਭੋਗ  ਪਾ ਕੇ ਫਿਰ ਪਿੰਡ ਦੇ ਨਵੇਂ ਬਣ ਰਹੇ ਗੁਰੂ ਘਰ ਵਿੱਚ ਚਲੇ ਗਏ ਸਾਂ। ਮਨ ਬੜਾ ਤੜਪਿਆ ਜਦ ਮੈਂ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਮੇਰੇ ਦੋ ਕਜ਼ਨ (ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਸੱਕੇ ਭਰਾ, ਮੇਰੇ ਖ਼ੂਨ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ‘ਚੋਂ) ਚਿੱਟੇ ਕੁਰਤੇ-ਪਜ਼ਾਮੇ ਪਾਈ ਗੁਰੂ ਘਰ ਦੇ ਗੇਟ ਅੱਗੇ ਖਲੋਤੇ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਮੁਸਕਰਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੋਵਾਂ ਦੇ ਡੱਬ ਵਿੱਚ ਟੰਗੇ ਰਿਵਾਲਵਰ ਵੀ ਮੈਨੂੰ ਮੁਸਕ੍ਰਾਉਂਦੇ ਹੀ ਜਾਪੇ ਸਨ। ਮੈਂ ਕੋਲ ਦੀ ਲੰਘ ਗਿਆ। ਜਦ ਪਿੱਛਾ ਭਉਂ ਕੇ ਦੇਖਿਆ ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਹੱਸਣ ਲੱਗੇ। ਇਸਤੋਂ ਚੰਗਾ ਸੀ ਕਿ ਨਾ ਹੀ ਆਉਂਦੇ। ਉਹ ਮੇਰਾ ਦੁੱਖ ਵੰਡਾਉਣ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਮੈਨੂੰ ਜਾਲਣ ਆਏ ਸਨ। ਭੋਗ ਤੋਂ ਦੋ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਮੈਨੂੰ ਇੱਕ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਬਹੁਤ ‘ਨੇਕ’ ਸਲਾਹਾਂ ਦਿੰਦਾ ਰਿਹਾ, ਫਲਾਣੀ ਸਬਜ਼ੀ ਤੇ ਫਲਾਣੀ ਦਾਲ ਬਣਵਾਵੀਂ ਤੇ ਢਮਕਾਣਾ ਸਲਾਦ ਚੰਗਾ ਰਹੂ। ਮੈਂ ਆਖਿਆ ਕਿ ਆਹ ਚੱਕ ਪੈਸੇ ਤੇ ਸਾਰਾ ਕੰਮ ਆਪੇ ਅੱਗੇ ਲੱਗ ਕੇ ਕਰ। ਖਹਿੜਾ ਛਡਾਉਂਦਾ ਬੋਲਿਆ, “ਮੈਂ ਤਾਂ ਭੋਗ ਵਾਲੇ ਦਿਨ  ਹੀ ਆਵਾਂਗਾ ਯਾਰ.. ਮੇਰੇ ਮੁੰਡੇ ਦਾ ਪੇਪਰ ਆ.. ਓਹਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰਵਾ ਰਿਹਾ ਵਾਂ।” ਅਜਿਹੇ ਮੁਫ਼ਤ ਦੇ ‘ਸਲਾਹਕਾਰ ਸੱਜਣ’ ਬੜੇ ਆਏ ਤੇ ਸਲਾਹਾਂ ਦੇ ਕੇ ਤੁਰ ਜਾਂਦੇ ਰਹੇ।

ਜਿਉਂਦੇ ਜੀਅ ਅਮਜਦ, ਗੱਬਰ ਨੂੰ ਮਾਰ ਨਾ ਸਕਿਆ.......... ਸ਼ਬਦ ਚਿਤਰ / cਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤ

ਸਲੀਮ ਜਾਵੇਦ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ‘ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਜਦ ਰਮੇਸ ਸਿੱਪੀ ਨੇ 1975 ਵਿੱਚ ਫਿਲਮ ਸ਼ੋਅਲੇ ਬਣਾਈ ਤਾਂ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਤੇ ਸੈਂਸਰ ਬੋਰਡ ਨੂੰ ਇਹ ਭਰਮ ਸੀ ਕਿ ਧਰਮਿੰਦਰ ਅਤੇ ਅਮਿਤਾਬ ਦੇ ਰੋਲ ਨੂੰ ਲੋਕ ਆਦਰਸ਼ ਮੰਨਣਗੇ ਅਤੇ ਬੁਰਾਈਆਂ ਜਾਂ ਬੁਰੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਲਾਮਬੰਦ ਹੋਣ ਨੂੰ ਪਹਿਲ ਦੇਣਗੇ । ਪਰ ਜਦ ਇਹ ਫਿਲਮ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈ ਤਾਂ ਸਾਰਾ ਕੁਝ ਹੀ ਉਲਟਾ-ਪੁਲਟਾ ਹੋ ਗਿਆ । ਅਮਜਦ ਖਾਨ ਜਿਸ ਨੇ ਗੱਬਰ ਦਾ ਰੋਲ ਕਰਿਆ ਸੀ, ਦੇ ਡਾਇਲਾਗ ਅਤੇ ਚਾਲ-ਢਾਲ ਦਾ ਸਟਾਈਲ ਬੱਚੇ ਬੱਚੇ ਦੀ ਜੁਬਾਨ ‘ਤੇ ਛਾ ਗਿਆ । ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਉਹਦੇ ਬੋਲੇ ਡਾਇਲਾਗ ਆਡੀਓ ਕੈਸਿਟਾਂ ਵਿੱਚ ਭਰਵਾ ਲਏ । ਧਰਮਿੰਦਰ ਅਤੇ ਅਮਿਤਾਬ ਵਰਗੇ ਨਾਮੀ ਕਲਾਕਾਰ ਪਿਛਾਂਹ ਰਹਿ ਗਏ । ਹੀਰੋ ਦੀ ਬਜਾਏ ਵਿਲੇਨ ਹੀ ਹੀਰੋ ਬਣ ਗਿਆ । ਇਸ ਰੋਲ ਵਿੱਚ ਐਨੀ ਜਾਨ ਸੀ ਕਿ ਖੁਦ ਅਮਜਦ ਖਾਨ ਵੀ ਉਮਰ ਭਰ ਇਸ ਨੂੰ ਦੁਹਰਾ ਨਾ ਸਕਿਆ । 

ਇਸ ਅਦਾਕਾਰ ਨੇ ਸ਼ੋਅਲੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਫਿਲਮ “ਮਾਇਆ” ਵਿੱਚ ਬਾਲ ਕਲਾਕਾਰ ਵਜੋਂ ਦੇਵਾ ਆਨੰਦ ਅਤੇ ਮਾਲਾ ਸਿਨ੍ਹਾ ਨਾਲ ਰੋਲ ਨਿਭਾਇਆ ਸੀ । ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਰਾਮਾਨੰਦ ਦੀ ਫਿਲਮ “ਚਰਸ” ਵਿੱਚ ਵੀ ਰੋਲ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 21 ਅਕਤੂਬਰ 1949 ਨੂੰ ਜਨਮੇ ਅਮਜਦ ਨੇ ਕੇ. ਆਸਿਫ ਦੀ ਫਿਲਮ “ਲਵ ਐਂਡ ਗਾਡ” ਵਿੱਚ ਗੁਲਾਮ ਹਬਸ਼ੀ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਵੀ ਨਿਭਾਈ । ਅਮਜਦ ਖਾਨ ਨੇ ਕੁੱਲ ਮਿਲਾਕੇ 300 ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ।

ਕਿਵੇਂ ਕਰਾਂ ਧੰਨਵਾਦ, ਮੈਂ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਵੀਰਾਂ ਦਾ……… ਹੱਡਬੀਤੀ / ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤੀਮਾਨ

ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ 'ਚ ਬਹੁਤ ਉਤਰਾਅ-ਚੜਾਅ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਕਦੇ ਮੁੱਠੀ 'ਚ-ਕਦੇ ਥੱਬੇ 'ਚ, ਕਦੇ ਖੁਸ਼ੀਆਂ 'ਚ, ਕਦੇ ਗਮੀਆਂ 'ਚ। ਇਹ ਕੁਦਰਤ ਦਾ ਗੇੜ ਹੈ, ਇਸ ਗੇੜ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਔਖਾ ਹੈ। ਕਦੇ ਮਨੁੱਖ ਹੱਸਦਾ ਹੈ, ਕਦੇ ਰੋਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਰੰਗ ਨਿਆਰੇ ਹਨ। ਇਹੀ ਕੁਦਰਤ ਹੈ ਕਦੇ ਗੁੱਡੀ ਅਕਾਸ਼ 'ਤੇ ਚੜਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਦੇ ਡੋਰ ਕੱਟ ਫਰਸ਼ ਤੇ ਮੂਧੇ ਮੂੰਹ ਸੁੱਟ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਜਿੱਥੋਂ ਉਠਣਾ ਵੀ ਬਹੁਤ ਔਖਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਜੇ ਕੁਦਰਤ ਮੇਹਰਬਾਨ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਡੂੰਘੀ ਖਾਈ 'ਚ ਡਿੱਗੇ ਨੂੰ ਵੀ ਸੁਖਾਲਿਆ ਹੀ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਲੈਂਦੀ ਹੈ।

ਅੱਜ ਦੇ ਲੇਖ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਵੀ ਆਪਣੇ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰੇ ਪਾਠਕਾਂ, ਹਮਦਰਦੀਆਂ ਅਤੇ ਮੁਦੱਈਆਂ ਲਈ ਦੋ ਸ਼ਬਦ ਲਿਖਣ ਦਾ ਉਪਰਾਲਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ਪਰ ਅਜਿਹੇ ਸ਼ਬਦ ਅੱਜ ਮੈਨੂੰ ਨਹੀਂ ਲੱਭ ਰਹੇ, ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਮੈਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੋਟਿ-ਕੋਟਿ ਧੰਨਵਾਦ ਕਰਾਂ ਪਰ ਫੇਰ ਵੀ ਕੁਝ ਲਿਖਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਜਰੂਰ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ।

ਅੱਜ ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸੱਚੇ ਤਨ ਮਨ ਅਤੇ ਧੰਨ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਸਮਾਜ ਦੀ ਸੇਵਾ ਦਾ ਜਰੂਰ ਕਦੇ ਫਲ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਮੈਂ ਨੇਤਰਦਾਨ, ਖੂਨਦਾਨ, ਸਰੀਰਦਾਨ, ਵਿਦਿਆਦਾਨ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਕੇ ਤਿੰਨ ਵਿਅਕਤੀ ਮਰਨ ਕਿਨਾਰਿਓਂ ਬਚਾਏ ਹਨ ਜੋ ਅੱਜ ਆਪਣੇ ਬੱਚੇ ਪਾਲ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹ ਸੇਵਾ ਨਾ ਤਾਂ ਮੈਂ ਆਪਣਾ ਨਾਂ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਨਾ ਕੁਝ ਲੈਣ ਲਈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਇਹ ਸੇਵਾ ਕਰਕੇ, ਮੈਂ ਕਿਸੇ ਜੁੰਮੇ ਕੋਈ ਅਹਿਸਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਤਾਂ ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਦੇ ਤੌਰ ਆਪਣਾ ਫਰਜ਼ ਨਿਭਾਇਆ ਹੈ।

ਚੇਤੰਨ ਕੌਮਾਂ ਦੇ ਆਗੂ ਤਾਂ ਸਦਾ ਈ ਆਪਣੀ ਕੌਮ ਬਾਰੇ ਚਿੰਤਤ ਰਹਿੰਦੇ ਨੇ.......... ਘੁਣਤਰਾਂ / ਜਗਸੀਰ ਸੰਧੂ, ਬਰਨਾਲਾ

“ਅਮਲੀਆ! ਆਹ ਦੇਖ ਲੈ ਜਿਹਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਕੌਮ ਦਾ ਫਿਕਰ ਹੁੰਦੈ, ਉਹ ਕਿਵੇ ਸੋਚਦੇ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕੌਮ ਬਾਰੇ, ਆਹ ਹੁਣ ਪਾਰਸੀਆ ਨੇ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤੈ ਬਈ ਜੀਹਦੀ ਆਮਦਨ ਨੱਬੇ ਹਜਾਰ ਰੁਪਈਆ ਤੋਂ ਘੱਟ ਐ, ਉਹਨੂੰ ਗਰੀਬ ਮੰਨ ਕੇ ਸਬਸਿਡੀ ਵਾਲਾ ਘਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਇਆ ਕਰੂ”, ਸ਼ਿੰਦੇ ਨੂੰ ਟੋਕਦਿਆਂ ਬਿੱਕਰ ਨੇ ਸਵਾਲ ਕੀਤਾ

“ਯਾਰ ਕਾਮਰੇਡਾ! ਇਹ ਪਾਰਸੀ ਕੌਣ ਹੁੰਦੇ ਨੇ”, ਬਿੱਕਰ ਦੇ ਸਵਾਲ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦਿੰਦਿਆਂ ਸ਼ਿੰਦੇ ਨੇ ਕਿਹਾ ।

“ਅਮਲੀਆ! ਪਾਰਸੀ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਵਾਗੂੰ ਇਕ ਵੱਖਰੀ ਕੌਮ ਐ, ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੱਖਣ ਵਾਲੇ ਵਸੋਂ ਐ, ਮਹਾਂਰਾਸਟਰ, ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ ਤੇ ਗੁਜਰਾਤ ਸੂਬੇ ’ਚ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਅੱਛੀ ਖਾਸੀ ਅਬਾਦੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ ਪਾਰਸੀਆਂ, ਪਰ ਹੁਣ ਖਾਸੀ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਰਹਿ ਗਈਆਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀ, ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਉਥੋਂ ਦੇ ਪਾਰਸੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਘੱਟ ਰਹੀ ਗਿਣਤੀ ਵਾਰੇ ਚਿੰਤਾ ਹੋਣ ਲੱਗੀ ਐ ਤੇ ਪਾਰਸੀ ਪੰਚਾਇਤ ਨੇ ਰਲ ਕੇ ਆਪਣੀ ਕੌਮ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਵਾਸਤੇ ਕੁਝ ਫ਼ੈਸਲੇ ਕੀਤੇ ਨੇ”

ਸਿਆਸੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਬੁੱਚੜਖਾਨਿਆਂ ’ਚ ਗਊਆਂ ਤੇ ਬੰਦਿਆਂ ਕੋਈ ਫਰਕ ਨਈਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ........... ਘੁਣਤਰਾਂ / ਜਗਸੀਰ ਸੰਧੂ, ਬਰਨਾਲਾ

“ਭਾਈ! ਆਹ ਤਾਂ ਲੋਹੜਾ ਈ ਆ ਗਿਐ, ਇਹ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬ ’ਚ ਈ ਬੁਚੱੜਖਾਨਾ ਖੋਲੀ ਬੈਠੇ ਸੀ, ਪਤਾ ਨਈਂ ਕੰਜਰਾਂ ਨੇ ਕਿੰਨੀਆਂ ਕੁ ਗਊਆਂ ਉਥੇ ਵੱਢੀਆਂ ਹੋਣਗੀਆਂ”,  ਬਾਬਾ ਲਾਭ ਸਿੰਘ ਨੇ ਅਫਸੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਿਰ ਮਾਰਿਆ।

“ਬਾਬਾ ਜੀ! ਅਸਲ ਸਵਾਲ ਤਾਂ ਇਹ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੈ, ਬਈ ਉਥੇ ਲਿਆ ਲਿਆ ਗਊਆਂ ਸ਼ਰੇਆਮ ਕਤਲ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ, ਪਰ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਏਨਾ ਚਿਰ ਪਤਾ ਈ ਨਈਂ ਲੱਗਿਆ, ਜੇਹੜੇ ਪੁਲਸ ਠਾਣੇ ’ਚ ਇਹ ਬੁਚੜਖਾਨਾ ਪੈਦਾ ਸੀ, ਉਥੋਂ ਦੀ ਪੁਲਸ ਨੇ ਵੀ ਅੱਖਾਂ ਈ ਮੀਚੀ ਰੱਖੀਆਂ”

ਸ਼ਿੰਦੇ ਦੀ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਬਿੱਕਰ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ, “ਕਾਮਰੇਡਾ! ਜੋਗੇ ਪਿੰਡ ਵਾਲੀ ਇਸ ਫੈਕਟਰੀ ਦੀਆਂ ਤਾਰਾਂ ਤਾਂ ਪੁਲਸ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਸਿਆਸੀ ਲੀਡਰਾਂ ਤੇ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਰਾਖਿਆਂ ਨਾਲ ਵੀ ਜਾ ਜੁੜਦੀਆਂ ਨੇ”, ਬਿੱਕਰ ਦੀ ਇਸ ਗੱਲ ’ਤੇ ਸਾਰਿਆਂ ਨੇ ਹੈਰਾਨੀ ਨਾਲ ਉਸ ਵੱਲ ਤੱਕਿਆ ਅਤੇ ਸ਼ਿੰਦੇ ਨੇ ਛੇਤੀ ਨਾਲ ਪੁਛਿਆ

“ਅਮਲੀਆ! ਇਹ ਕੀ ਕਹੀ ਜਾਨੈਂ, ਖੋਲਕੇ ਦੱਸ ਤੈਨੂੰ ਇਹੋ ਜਹੀ ਕੇਹੜੀ ਅਸਲ ਕਹਾਣੀ ਪਤਾ ਲੱਗੀ ਐ?” ਸ਼ਿੰਦੇ ਦੇ ਇਸ ਸਵਾਲ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦੇਣ ਲਈ ਬਿੱਕਰ ਪੈਰਾਂ ਭਾਰ ਹੋ ਕੇ ਬੈਠ ਗਿਆ

ਹੁਣ ਉਹ ਲੱਡੂ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਢਾਂਡਾ ਸਾਬ ਦੇ ਮੂੰਹ ਦਾ ਸਵਾਦ ਕੌੜਾ ਈ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣਗੇ........... ਘੁਣਤਰਾਂ / ਜਗਸੀਰ ਸੰਧੂ, ਬਰਨਾਲਾ

“ਕਿਉਂ ਦੇਖਿਆ ਕਾਮਰੇਡਾ! ਕਰਾ’ਤੀ ਨਾ ਸੁਖਬੀਰ ਬਾਦਲ ਨੇ ਬਹਿਜਾ ਬਹਿਜਾ, ਆਖਰ ’ਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਤਾਂ ਸਾਰੇ ਵੱਡੇ ਛੋਟੇ ਸਹਿਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕਮੇਟੀ ਆਪਣੇ ਕਬਜੇ ’ਚ ਕਰ ਈ ਲਈਆਂ , ਕਾਂਗਰਸੀ ਤਾਂ ਸਾਰੇ ਬਿਟਰ ਬਿਟਰ ਦੇਖਦੇ ਈ ਰਹਿ’ਗੇ”,  ਬਿੱਕਰ ਨੇ ਨਸ਼ੇ ਦੀ ਲੋਰ ’ਚ ਪੂਰੇ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਹੱਥ ਤਖਤਪੋਸ਼ ’ਤੇ ਮਾਰਿਆ।

“ਅਮਲੀਆ! ਇਹੀ ਤਾਂ ਵੋਟ ਰਾਜ ਐ, ਇਥੇ ਕੱਲੇ ਕਾਂਗਰਸੀ ਈ ਨਈਂ, ਕਈ ਥਾਈਂ ਤਾਂ ਸੱਤਾਧਾਰੀਆਂ ਦੇ ਆਗੂ ਵੀ ਬਿਟਰ ਬਿਟਰ ਦੇਖੀ ਜਾਂਦੇ”

ਸ਼ਿੰਦੇ ਦੀ ਇਸ ਗੱਲ ’ਤੇ ਬਾਬਾ ਲਾਭ ਸਿੰਘ ਬੋਲ ਪਿਆ, “ਭਾਈ! ਬਾਕੀਆਂ ਦਾ ਤਾਂ ਬਹੁਤਾ ਪਤਾ ਨਈਂ ਪਰ ਆਹ ਹਰੀਸ ਢਾਂਡੇ ਨਾਲ ਬਹੁਤੀ ਬੁਰੀ ਹੋਈ ਐ, ਜੀਹਦਾ ਵਿਚਾਰੇ ਦਾ ਹਾਰਾਂ ਪਿੱਛਾ ਛੱਡਣ ਦਾ ਨਾ ਈ ਨਈਂ ਲੈਦੀਆਂ”

ਬਾਬਾ ਲਾਭ ਸਿੰਘ ਦੀ ਗੱਲ ਕੱਟਦਿਆਂ ਸ਼ਿੰਦਾ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਬੋਲਿਆ, “ ਓ ਬਾਬਾ ਜੀ! ਮਾੜੀ ਵਰਗੀ ਮਾੜੀ ਹੋਈ, ਵਿਚਾਰੇ ਢਾਂਡੇ ਨਾਲ ਤਾਂ ਮਾੜੀ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਕਿਤੇ ਮਾੜੀ ਹੋਈ, ਇਹ ਹਰੀਸ ਕੁਮਾਰ ਢਾਂਡਾ ਸਾਬ ਹੋਰੀ ਤਾਂ ਲੁਧਿਆਣੇ ਦੇ ਮੇਅਰ ਬਣਨ ਦੀਆਂ ਤਿਆਰੀਆਂ ਮੁਕੰਮਲ ਕਰੀ ਬੈਠੇ ਸੀ, ਮੈਂ ਤਾਂ ਸੁਣਿਐ ਬਈ ਉਹਨੇ ਤਾਂ ਜੇਤੂ ਜਲੂਸ ਵੀ ਕੱਢ ਲਿਆ ਸੀ”

ਇਉਂ ਹੁਣ ਕੈਪਟਨ ਸਾਬ ਨੇ ਨਾ ਤਾਂ ਘਰ ਦਾ ਰਹਿਣੈ, ਤੇ ਨਾ ਈ ਘਾਟ ਦਾ........... ਘੁਣਤਰਾਂ / ਜਗਸੀਰ ਸੰਧੂ, ਬਰਨਾਲਾ

“ਯਾਰ ਕਾਮਰੇਡਾ! ਆਹ ਕੈਪਟਨ ਸਾਬ ਦੀ ਕੀ ਇਹੋ ਜਿਹੀ ਕੇਹੜੀ ਕਸੂਤੀ ਭੂੰਡੀ ਲੜਗੀ, ਜੇਹੜਾ ਇਹ ਹੁਣ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਈ ਮੋਰਚਾ ਖੋਲ ਕੇ ਖੜ ਗਿਐ, ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਇਸੇ ਕੈਪਟਨ ਸਾਬ ਨੇ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ’ਤੇ ਹੋਏ ਹਮਲੇ ਮੌਕੇ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਈ ਛੱਡੀ ਸੀ, ਹੁਣ ਅਖੇ ਰੌਲਾ ਪਾਈ ਜਾਂਦੈ ਬਈ ਸਾਕਾ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਯਾਦਗਾਰ ਬਣਾਉਣੀ ਈ ਨਈਂ ਚਾਹੀਦੀ”, ਬਿੱਕਰ ਨੇ ਸੱਥ ਵਿੱਚ ਚਰਚਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ।

“ਅਮਲੀਆ! ਇਹਨੀਂ ਦਿਨੀਂ ਉਹਦਾ ਹਾਲ ਤਾਂ ਧੋਬੀ ਦੇ ਕੁੱਤੇ ਵਾਲਾ ਹੋਇਆ ਪਿਐ, ਇਉਂ ਹੁਣ ਕੈਪਟਨ ਸਾਬ ਨੇ ਨਾ ਤਾਂ ਘਰ ਦਾ ਰਹਿਣੈ, ਤੇ ਨਾ ਈ ਘਾਟ ਦਾ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਅੱਧੋਂ ਬਾਹਲੇ ਕਾਂਗਰਸੀ ਤਾਂ ਉਹਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਈ ਬੱਕਲੀਆਂ ਦੇਈ ਜਾਂਦੈ ਨੇ, ਬਈ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਪੰਜਾਬ ਬਣਦੀ ਬਣਦੀ ਸਰਕਾਰ, ਇਸੇ ਕੈਪਟਨ ਦੀ ਹੈਂਕੜਬਾਜ਼ੀ ਭੇਟ ਚੜ’ਗੀ ਐ, ਲਗਦੈ ਹੁਣ ਦਿੱਲੀ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਕੈਪਟਨ ਸਾਬ ਪੂਰੀ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੂੰ ਮਾੜੀ ਸਾਬਤ ਕਰਨ ਤੁਰ ਪਿਐ, ਉਹਨੂੰ ਲੱਗਦੈ ਬਈ ਪਿੰਡਾਂ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਤਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਈ ਅਕਾਲੀਆਂ ਵੰਨੀ (ਵੱਲ) ਨੇ, ਹੁਣ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਵੀ ਅਕਾਲੀਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਨੇ, ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਸਹਿਰੀ ਵੋਟਰਾਂ ਨੂੰ ਅਕਾਲੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਮੋੜਨ ਲਈ ਤੇ ਕੇਂਦਰ ਵਾਲੇ ਆਪਣੇ ਆਕਾਵਾਂ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਈ ਕੈਪਟਨ ਸਾਬ ਨੇ ‘ਸਾਕਾ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ’ਦੀ ਯਾਦਗਾਰ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਵਿਢਿਆ ਹੋਇਐ”

ਹੁਣ ਸਿਰਸੇ ਵਾਲੇ ਸਾਧ ਦੇ ਗੋਡੇ ਖਰਾਬ ਹੋ’ਗੇ..........ਘੁਣਤਰਾਂ / ਜਗਸੀਰ ਸੰਧੂ, ਬਰਨਾਲਾ

‘‘ਓ ਕਾਮਰੇਡਾ! ਤੈਨੂੰ ਪਤੈ ਬਈ, ਆਹ ਸਰਸੇ ਵਾਲਾ ਸਾਧ ਹੁਣ ਆਪਣਾ ’ਲਾਜ (ਇਲਾਜ) ਕਰਾਉਣ ਕਿਸੇ ਬਾਹਰਲੇ ਦੇਸ਼ ’ਚ ਜਾ ਰਿਹੈ’’?

ਬਿੱਕਰ ਦਾ ਇਹ ਸਵਾਲ ਸੁਣਕੇ ਸਾਰਿਆਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਉਸ ਵੱਲ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਸ਼ਿੰਦੇ ਨੇ ਮੁਸ਼ਕਾਉਂਦਿਆਂ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ, ‘‘ ਹਾਂ ਅਮਲੀਆ! ਖਬਰਾਂ ਤਾਂ ਇਹੀ ਆਈਆਂ ਨੇ ਬਈ ਸਰਸੇ ਵਾਲੇ ਸਾਧ ਨੇ ਆਪਣਾ ਪਾਸਪੋਰਟ ਲੈਣ ਲਈ ਅਦਾਲਤ ਤੋਂ ਇਜ਼ਾਜਤ ਮੰਗੀ ਐ ਕਿ ਉਹਨੇ ਆਪਣੇ ਗੋਡਿਆਂ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਨਿਪਾਲ ’ਚ ਜਾਣੈ’’

ਸ਼ਿੰਦੇ ਦੀ ਇਸ ਗੱਲ ’ਤੇ ਬਾਬਾ ਲਾਭ ਸਿੰਘ ਬੋਲਿਆ ‘‘ ਭਾਈ! ਆਹ ਤਾਂ ਕਮਾਲ ਈ ਹੋ’ਗੀ, ਜੇਹੜਾ ਸਰਸੇ ਵਾਲਾ ਸਾਧ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਦੁੱਖ ਤਕਲੀਫਾਂ ਕੱਟਦਾ ਫਿਰਦੈ, ਅੱਜ ਉਹਨੂੰ ਆਪਣੀ ਤਕਲੀਫਾਂ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਬਾਹਰਲੇ ਮੁਲਕਾਂ ’ਚ ਜਾਣਾ ਪੈ ਰਿਹੈ’’

ਬਾਬਾ ਲਾਭ ਸਿੰਘ ਦੀ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਵਿਚਾਲਿਓਂ ਕੱਟਦਿਆਂ ਬਿੱਕਰ ਨੇ ਸ਼ਿੰਦੇ ਨੂੰ ਫੇਰ ਸਵਾਲ ਕੀਤਾ ‘‘ਕਾਮਰੇਡਾ! ਮੰਨਿਆ ਬਈ ਕਿਸੇ ਬੁੜੇ (ਬੁਜਰਗ) ਆਦਮੀ ਦੇ ਗੋਡੇ ਮੋਢਿਆਂ ’ਚ ਦਰਦਾਂ ਹੋਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਨੇ, ਪਰ ਇਹ ਸਰਸੇ ਵਾਲਾ ਸਾਧ ਤਾਂ ਸੁੱਖ ਨਾਲ ਅਜੇ ਅੱਛਾ ਖਾਸਾ ਜੁਆਨ ਪਿਐ , ਫੇਰ ਏਹਨੂੰ ਗੋਡਿਆਂ ਦਾ ਇਹ ਚੰਦਰਾ ਰੋਗ ਕਿਥੋਂ ਲੱਗ ਗਿਐ’’

ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ ਨੂੰ ਚੇਤੇ ਕਰਦਿਆਂ.......... ਸ਼ਬਦ ਚਿਤਰ / ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤ

ਗਾਇਕੀ ਦੇ ਖ਼ੇਤਰ ਵਿੱਚ ਬੁਲੰਦੀਆਂ ਛੂਹਣ ਵਾਲੇ, ਪਲੇਅ ਬੈਕ ਸਿੰਗਰ ਵਜੋਂ 1967 ਵਿੱਚ 6 ਫ਼ਿਲਮ ਫ਼ੇਅਰ ਐਵਾਰਡ, ਨੈਸ਼ਨਲ ਐਵਾਰਡ ਅਤੇ ਫਿਰ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਵਰਗੇ ਸਨਮਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਤਾ, ਗਿਨੀਜ਼ ਬੁੱਕ ਆਫ਼ ਰਿਕਾਰਡਜ਼ ਨਾਲ ਨਹੁੰ-ਪੰਜਾ ਲੈਣ ਵਾਲੇ, 40 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਫਿਲਮੀ ਕੈਰੀਅਰ ਵਿੱਚ ਕਰੀਬ 26000 ਗੀਤ ਗਾਉਣ ਵਾਲੇ, ਕਵਾਲੀ, ਗ਼ਜ਼ਲ, ਭਜਨ ਨਾਲ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਮਨੋਰੰਜਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ, ਹਿੰਦੀ, ਉਰਦੂ, ਪੰਜਾਬੀ, ਕੋਨਕਨੀ, ਭੋਜਪੁਰੀ, ਉੜੀਆ, ਬੰਗਾਲੀ, ਮਰਾਠੀ, ਸਿੰਧੀ, ਕੰਨੜ, ਗੁਜਰਾਤੀ, ਤੇਲਗੂ, ਮਾਘੀ, ਮੈਥਿਲੀ, ਅਸਾਮੀ, ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ, ਪਰਸਿਨ, ਸਪੈਨਿਸ਼ ਅਤੇ ਡੱਚ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਗੀਤ ਗਾਉਣ ਵਾਲੇ, ਵੱਖ ਵੱਖ ਅੰਦਾਜ ਵਿੱਚ 101 ਵਾਰ “ਆਈ ਲਵ ਯੂ” ਗਾ ਕੇ ਦਿਖਾਉਣ ਵਾਲੇ, ਇਸ ਲਾ ਜਵਾਬ ਗਾਇਕ ਦਾ ਜਨਮ 24 ਦਸੰਬਰ 1924 ਨੂੰ ਹਾਜੀ ਅਲੀ ਮੁਹੰਮਦ ਦੇ ਘਰ ਕੋਟਲਾ ਸੁਲਤਾਨ ਸਿੰਘ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ।  ਆਪ ਦੇ 6 ਭਰਾ ਹੋਰ ਸਨ।  ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਰਫੀ ਨੂੰ ਠਫੀਕੋਠ ਦੇ ਨਾਂਅ ਨਾਲ ਬੁਲਾਇਆ ਕਰਦੇ ਸਨ,ਰਫੀ ਦੇ ਅੱਬੂ ਜਾਨ 1920 ਵਿੱਚ ਲਾਹੌਰ ਵਿਖੇ ਭੱਟੀ ਗੇਟ ਲਾਗੇ, ਨੂਰ ਮੁਹੱਲਾ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਲੱਗ ਪਏ ਸਨ।  ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ ਦੇ ਵੱਡੇ ਭਾਈਜਾਨ ਮੁਹੰਮਦ ਦੀਨ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਕਜ਼ਨ ਅਬਦੁਲ ਹਮੀਦ ਦੀ ਬਹੁਤ ਨੇੜਤਾ ਸੀ, ਜੋ ਮਗਰੋਂ ਹਮੀਦ ਦੀ ਭੈਣ ਨਾਲ ਰਫੀ ਦਾ ਨਿਕਾਹ ਹੋਣ ‘ਤੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰੀ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਈ।  ਹਮੀਦ ਹੀ ਰਫ਼ੀ ਨੂੰ 1944 ਵਿੱਚ ਮੁੰਬਈ ਲਿਆਇਆ ਅਤੇ ਰਫ਼ੀ ਨੇ ਉਸਤਾਦ ਬੜੇ ਗੁਲਾਮ ਅਲੀ ਖਾਨ, ਉਸਤਾਦ ਅਬਦੁਲ ਵਹੀਦ ਖਾਨ, ਪੰਡਤ ਜੀਵਨ ਲਾਲ ਮੱਟੂ ਅਤੇ ਫ਼ਿਰੋਜ਼ ਨਿਜ਼ਾਮ ਤੋਂ ਕਲਾਸੀਕਲ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਸਿਖਿਆ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ।

ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ........... ਸ਼ਬਦ ਚਿਤਰ / ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤ

ਕਵੀ ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ ਦਾ ਜਨਮ 23 ਜੁਲਾਈ 1936 ਨੂੰ ਬੜਾ ਪਿੰਡ ਲੋਹਟੀਆਂ (ਪਾਕਿਸਤਾਨ), ਵਿਖੇ ਤਹਿਸੀਲਦਾਰ ਪਿਤਾ ਪੰਡਿਤ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਗੋਪਾਲ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੇਵੀ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ । 1947 ਦੀ ਵੰਡ ਸਮੇਂ ਇਹ ਪਰਿਵਾਰ ਬਟਾਲਾ (ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ) ਵਿਖੇ ਆ ਵਸਿਆ । ਇਥੇ ਇਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਪਟਵਾਰੀ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਦਸਵੀਂ ਕਰਨ ਪਿਛੋਂ 1953 ਵਿਚ ਬਟਾਲਾ, ਕਾਦੀਆਂ, ਨਾਭਾ ਤੋਂ ਸਿਵਲ ਇੰਜਨੀਅਰਿੰਗ ਤੱਕ ਦੀ ਪੜਾਈ ਕੀਤੀ।

ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿਚ 1967 ਨੂੰ ਉਸ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤ ਅਕੈਡਮੀ ਐਵਾਰਡ , 1965 ‘ਚ ਛਪੀ ਕਿਤਾਬ “ਲੂਣਾ” ਲਈ ਮਿਲਿਆ । ਪਹਿਲੀ ਛਪੀ ਕਿਤਾਬ “ਪੀੜਾਂ ਦਾ ਪਰਾਗਾ” (1960) ਨੇ ਹੀ ਉਸ ਦੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਪੰਜਾਬੀ ਜਗਤ ਵਿਚ ਲਵਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ।  5 ਫਰਵਰੀ 1967 ਨੂੰ ਅਰੁਣਾ ਨਾਲ ਸ਼ਾਦੀ ਹੋਈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਆਪ ਦੇ ਘਰ ਦੋ ਬੱਚੇ ਮਿਹਰਬਾਨ (1968), ਅਤੇ ਪੂਜਾ (1969) ਨੂੰ ਹੋਏ। 1968 ਵਿਚ ਸਟੇਟ ਬੈਂਕ ਆਫ ਇੰਡੀਆ ਦੇ ਪੀ ਆਰ ਓ ਵਜੋਂ ਨੌਕਰੀ ਮਿਲਣ ਕਰਕੇ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਰੱਖ ਲਈ ।

ਮੇਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਮੇਰੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ……… ਸਵੈਕਥਨ / ਰਿਸ਼ੂਪਾਲ, ਐਡੀਲੇਡ

ਦੋਸਤੋ! ਸਾਊਥ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਭਾਵੇਂ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦੇ ਦੂਜੇ ਰਾਜਾਂ ਨਾਲੋਂ ਹਾਲੇ ਹਰ ਪੱਖੋਂ ਪਿੱਛੇ ਹੈ ਅਤੇ ਇਥੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵੀ ਘੱਟ ਹੀ ਹੈ। ਪਰ ਜੇ ਕਲਾਕਾਰਾਂ, ਲੇਖਕਾਂ, ਸ਼ਾਇਰਾਂ ਜਾਂ ਫੇਰ ਕਹਿ ਲਈਏ ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀਅਤ ਲਈ ਸ਼ੁਦਾਈ ਸੱਜਣਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕਿਸੇ ਰਾਜ ਨਾਲੋਂ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਵੇਲੇ-ਵੇਲੇ ਸਿਰ ਇਹਨਾਂ ਨੇ ਇਹ ਸਾਬਤ ਵੀ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਹੋਲੀ-ਹੋਲੀ ਇਹ ਕਾਫ਼ਲਾ ਹੋਰ ਵੱਡਾ ਹੁੰਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਫ਼ਲੇ ਵਿੱਚ ਜੋ ਇਕ ਨਵਾਂ ਨਾਂ ਹੋਰ ਜੁੜਿਆ ਹੈ, ਉਹ ਹੈ ਬੀਬਾ ‘ਰਿਸ਼ੂਪਾਲ’ ਦਾ! ਛੇਤੀ ਹੀ ਤੁਸੀਂ ਰਿਸ਼ੂਪਾਲ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ “ਦੀ ਪੰਜਾਬ” ਅਤੇ “ਸ਼ਬਦ ਸਾਂਝ” ਵਿਚ ਪੜ੍ਹ ਸਕੋਗੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵਧੀਆ ਹਫ਼ਤਾਵਾਰੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਤੁਸੀ ਹਰਮਨ ਰੇਡੀਓ ਤੇ ਸੁਣ ਸਕੋਗੇ। ਸੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਲਮ ਤੋਂ ਹੀ ਲੈਦੇ ਹਾਂ: 

ਮਿੰਟੂ ਬਰਾੜ

****

ਆਪਣੇ ਬਾਰੇ ਲਿਖਦੇ ਹੋਏ ਮੈਂ ਸੋਚ ਰਹੀ ਸੀ ਕਿ ਮੈਂ ਕੋਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਲੇਖਕ ਜਾਂ ਕੋਈ ਉੱਘੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਨਹੀਂ ਫਿਰ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਬਾਰੇ ਕਿਉਂ ਲਿਖ ਰਹੀ ਹਾਂ। ਫਿਰ ਮੈਂ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਮੇਰੇ ਭੈਣ ਭਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਮੇਰੇ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਤਾਂ ਪਤਾ ਹੀ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

ਮੇਰੇ ਨਿੱਕੇ ਜਿਹੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਮੇਰੇ ਪਿਤਾ ਸ.ਕਿਰਪਾਲ ਸਿੰਘ (ਰਿਟਾਇਰਡ ਵੇਅਰ ਹਾਊਸ ਮੈਨੇਜਰ) ਮੇਰੇ ਮਾਤਾ ਜੀ ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਕੌਰ (ਰਿਟਾਇਰਡ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਸਸਸਸ ਡਡਵਿੰਡੀ) ਅਤੇ ਮੇਰੀ ਛੋਟੀ ਭੈਣ ਸਿਰਜਨਾ (ਇਲੈੱਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਇੰਜੀਨੀਅਰ BSNL) ਹਨ। ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮਾਤਾ ਪਿਤਾ ਦੀ ਸੋਚ ਉੱਤੇ ਮਾਣ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਲੜਕਾ ਲੜਕੀ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਫ਼ਰਕ ਨਾ ਸਮਝਦੇ ਹੋਏ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਨਾ ਵਧਾਇਆ।

ਸਲਾਮ - ਉਸਤਾਦ ਨੁਸਰਤ ਫਤਹਿ ਅਲੀ ਖ਼ਾਨ.......... ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ / ਤਰਸੇਮ ਬਸਰ

ਭਾਰਤੀ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਕੁ ਨਾਂ ਮਿੱਥ ਬਣੇ, ਹਰ ਘਰ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣੇ । ਜਿਵੇਂ ਮੁਹੰਮਦ ਰਫ਼ੀ, ਮੁਕੇਸ਼, ਕਿਸ਼ੋਰ ਕੁਮਾਰ, ਮੰਨਾ ਡੇ,  ਆਸ਼ਾ ਭੋਂਸਲੇ, ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਤੇ ਉਸਤਾਦ ਨੁਸਰਤ ਫਤਹਿ ਅਲੀ ਖ਼ਾਨ । ਸਾਰੇ ਮਹਾਨ ਕਲਾਕਾਰ ਹਨ । ਬਿਨਾ ਸ਼ੱਕ ਪਰ ਉਸਤਾਦ ਨੁਸਰਤ ਫਤਹਿ ਅਲੀ ਖਾਨ ਇੱਕ ਪੰਜਾਬੀ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ ਮੇਰੇ ਲਈ ਮਹਾਨਤਮ ਹਨ । ਅੱਜ ਪੰਜਾਬ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਪੂਰੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੁਣਨ ਵਾਲੇ ਭਰੇ ਪਏ ਹਨ ਤੇ ਦੂਸਰੇ ਮਹਾਨ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਨਾਲੋਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪੱਖ ਵਿੱਚ ਇਹ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਪੰਜਾਬੀ ਗਾਇਕ ਸਨ ਤੇ ਆਪਣੀ ਜਿੰਦਗੀ ਦਾ ਬਹੁਤਾ ਹਿੱਸਾ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਫੀ ਕਲਾਮ ਗਾਉਣ ਵਿੱਚ ਗੁਜ਼ਾਰਿਆ, ਜਦਕਿ ਰਫ਼ੀ, ਮੁਕੇਸ਼, ਕਿਸ਼ੋਰ, ਲਤਾ ਆਦਿ ਦੀ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰਤਾ ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮ ਸੰਗੀਤ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਸੀ ।

ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਫੇਰੀ ( ਭਾਗ 4 ).......... ਸਫ਼ਰਨਾਮਾ/ ਯੁੱਧਵੀਰ ਸਿੰਘ

ਰਾਤ ਨੂੰ ਘਰੇ ਪਹੁੰਚੇ ਤੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਤੇ ਨਾਸਾ ਦੀ ਵੈਬਸਾਈਟ ਖੋਲੀ  ਤਾਂ ਕਿ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਰਾਕਟ ਉਡਾਨ ਹੋ ਰਹੀ ਹੋਵੇ, ਦਸ ਜਾਂ ਪੰਦਰਾਂ ਦਿਨਾਂ  ਵਿਚ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕੇ । ਪਰ ਵੈਬਸਾਈਟ ਵਿਚ ਚਾਰ ਪੰਜ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੇ ਬਾਦ ਦਾ  ਉਡਾਨ ਟਾਇਮ ਦਿਖਾ ਰਹੀ ਸੀ । ਮੈਂ ਸੋਚਿਆ ਚਲੋ ਵੈਸੇ ਹੀ ਬਾਹਰੋ ਦੇਖ ਆਵਾਂਗੇ ਦੋ ਚਾਰ ਦਿਨਾਂ ਬਾਦ । ਅਸੀਂ ਟੀ। ਵੀ। ਦੇਖਣ ਵਿਚ ਮਸਤ ਹੋ ਗਏ, ਰਾਤ ਦੇ ਇਕ ਵਜੇ ਮੈਂ ਨਾਸਾ ਦੇ ਐਪ ਨਾਲ ਫਿਰ ਪੰਗੇ ਲੈਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਤਾਂ ਵੇਖਿਆ ਕਿ ਇਕ ਟਾਇਮ ਕਲਾਕ ਚਲ ਰਿਹਾ ਹੈ । ਜਿਸ ਦੇ ਵਿਚ ਤਕਰੀਬਨ 16 ਘੰਟੇ ਦਾ ਸਮਾਂ ਬਾਕੀ ਦਿਖਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ । ਥੋੜਾ ਹੋਰ ਘੋਖਿਆ ਤਾਂ ਪਤਾ ਚੱਲਿਆ ਕਿ ਇਕ ਉਡਾਨ ਕੱਲ ਹੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਨਾਸਾ ਫਲੋਰਿਡਾ ਤੋਂ, ਮੈਂ ਪਰਾਂਜਲ ਨੂੰ ਜਾ ਕੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਕੱਲ ਨਾਸਾ ਤੋਂ ਇਕ ਉਡਾਨ  ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ । ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸ਼ਾਮ ਤੱਕ ਤਾਂ ਸਾਰੀ ਵੈਬਸਾਈਟ ਖਿਲਾਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਤਾਂ ਦਿਖਾਈ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਹੁਣ ਕਿਥੋਂ ਆ ਗਈ ਇਕ ਦਮ ਉਡਾਨ ? ਤੈਨੂੰ ਭੁਲੇਖਾ ਲੱਗ ਰਿਹਾ ਹੈ । ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਫੋਨ ਦਿਖਾਇਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਕੰਪਿਊਟਰ ਤੇ ਜਾ ਕੇ ਵੈਬਸਾਈਟ ਚੈੱਕ ਕੀਤੀ। ਵਾਕਿਆ ਹੀ ਗੱਲ ਸਹੀ ਸੀ । ਰਾਤ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਫੈਸਲਾ ਕਰ ਲਿਆ ਕਿ ਸਵੇਰੇ ਨਾਸਾ ਤੇ ਗਾਹ ਪਾਉਣਾ ਚੱਲ ਕੇ ਤੇ ਰਾਕੇਟ ਦੇ ਉਡਾਨ ਦਰਸ਼ਨ ਨੇੜੇ ਤੋਂ ਕਰਣੇ ਹਨ । ਰਾਤ ਨੂੰ ਦੇਰ ਨਾਲ ਸੌਣਾ ਤੇ ਸਵੇਰੇ ਲੇਟ ਉੱਠਣਾ ਆਦਤ ਹੀ ਬਣੀ ਹੋਈ ਸੀ । ਅੱਗੋਂ ਪਰਾਂਜਲ ਦਾ ਵੀ ਉੱਠਣ ਤੇ ਸੌਣ ਦਾ ਇਹੀ ਹਿਸਾਬ ਸੀ । ਸਵੇਰੇ 3 ਕੁ ਵਜੇ ਜਾ ਕੇ ਸੁੱਤੇ ਤਾਂ 12 ਵਜੇ ਅੱਖਾਂ ਖੁੱਲੀਆਂ । ਇਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਵੈਬਸਾਈਟ ਚੈੱਕ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਕਿ ਪੱਕਾ ਹੋ ਜਾਏ । ਰਾਕਟ ਉਡਾਨ ਵਿਚ 5 ਘੰਟੇ ਬਾਕੀ ਸਨ ।

ਅਲਵਿਦਾ ਰਾਜੇਸ਼ ਖੰਨਾ........... ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ / ਤਰਸੇਮ ਬਸ਼ਰ

ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਸੁਪਰਸਟਾਰ ਦੁਨੀਆਂ ਤੋਂ ਚਲਾ ਗਿਆ ਹੈ । ਜਦੋਂ ਹਰਮਨਪਿਆਰਤਾ ਸਾਰੇ ਮਾਪਦੰਡਾਂ ਤੋਂ ਉਪਰ ਚਲੀ ਗਈ ਤਾਂ ਰਾਜੇਸ਼ ਖੰਨਾ ਨੂੰ ਸ਼ਰਫ ਹਾਸਲ ਹੋਇਆ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸੁਪਰਸਟਾਰ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਨਵਾਜਿ਼ਆ ਗਿਆ । 29 ਦਿਸੰਬਰ 1942 ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਔਲਾਦ ਤੋਂ ਮਹਿਰੂਮ ਇੱਕ ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਪਾਲਿਆ ਤੇ ਪੜ੍ਹਾਇਆ । ਕਲਾ ਅਤੇ ਥਿਏਟਰ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਸੀ ਤੇ ਇਸੇ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਵੀ ਉਸ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਖੋਜ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਨ ਜੋ ਸੰਨ 1965 ਵਿੱਚ ਫਿਲਮ ਫੇਅਰ ਵੱਲੋਂ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ । ਲੱਗਭੱਗ ਦਸ ਹਜ਼ਾਰ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹੁਨਰ ਨੂੰ ਸਾਬਤ ਕੀਤਾ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀਆਂ ਦੋ ਫਿਲਮਾਂ ਮਿਲੀਆਂ ‘ਆਖਿਰੀ ਖ਼ਤ’, ਜਿਸ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਸਨ ਚੇਤਨ ਆਨੰਦ ਤੇ ‘ਰਾਜ਼’, ਜਿਸ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਸਨ ਰਵਿੰਦਰ ਦਵੇ । ਦੋਵੇਂ ਫਿਲਮਾਂ ਵਪਾਰਿਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਭਾਵੇਂ ਜਿ਼ਆਦਾ ਸਫਲ ਨਾ ਰਹੀਆਂ ਪਰ ਰਾਜੇਸ਼ ਖੰਨਾ ਆਪਣੀ ਛਾਪ ਛੱਡਣ ਵਿੱਚ ਸਫ਼ਲ ਰਹੇ ।

ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਅਦਾਕਾਰ - ਰਾਜੇਸ਼ ਖੰਨਾ……… ਵਿਚਾਰਾਂ / ਵਿਵੇਕ, ਕੋਟ ਈਸੇ ਖਾਂ

ਫਿਲਮੀ ਜਗਤ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਸੁਪਰ ਸਟਾਰ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦੇ ਅਨੰਤ ਹਨੇਰਿਆ ‘ਚ ਲੁਪਤ ਤਾਂ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਪਰ ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਜੋ ਚਮਕ ਉਸਨੇ ਵਿਖਾਈ ਸੀ, ਉਹ ਕਦੇ ਫਿੱਕੀ ਨਹੀ ਪੈ ਸਕਦੀ। ਰਾਜੇਸ਼ ਖੰਨਾ ਫਿਲਮੀ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਉਹ ਹਸਤੀ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ ਆਪਣੇ ਫਿਲਮੀ ਕੈਰੀਅਰ ਦੌਰਾਨ ਅਜਿਹਾ ਵਾਤਾਵਰਨ ਸਿਰਜ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿ ਵੱਡੇ ਵੱਡੇ ਲੋਕ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਉਂਗਲਾਂ ਪਾ ਕੇ ਵੇਖਦੇ ਰਹਿ ਗਏ ਸਨ। ਫਿਲਮ ਫੇਅਰ ਦੁਆਰਾ ਆਯੋਜਿਤ ਇੰਡੀਆ ਟੇਲੈਂਟ ਰਾਹੀਂ ਫਿਲਮੀ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕਦਮ ਰੱਖਿਆ। ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਅਸਫਲਤਾ ਤੋਂ ਬਾਦ 1969 ਵਿੱਚ ਆਈ ਫਿਲਮ ਅਰਾਧਨਾ ਨੇ ਤਾਂ ਸਫਲਤਾ ਦੇ ਸਾਰੇ ਰਿਕਾਰਡ ਹੀ ਤੋੜ ਦਿੱਤੇ। ਉਸ ਮੌਕੇ ਦੇ ਫਿਲਮੀ ਆਲੋਚਕਾਂ ਨੇ ਹੀ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਰਾਜੇਸ਼ ਖੰਨਾ ਵਾਸਤੇ ‘ਸੁਪਰ ਸਟਾਰ’ ਵਰਗਾ ਸ਼ਬਦ ਵਰਤਿਆ ਸੀ। ਰਾਜੇਸ਼ ਖੰਨਾ ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਲਾਜ ਰੱਖੀ ਤੇ ਹਿੱਟ ‘ਤੇ ਹਿੱਟ ਫਿਲਮਾਂ ਦੇ ਅੰਬਾਰ ਲਾ ਦਿੱਤੇ।

ਯਹ ਦੁਨੀਆਂ ਅਗਰ ਮਿਲ ਭੀ ਜਾਏ ਤੋ ਕਿਆ ਹੈ – ਗੁਰੂਦੱਤ.......... ਖਾਨਾਖ਼ਰਾਬ / ਤਰਸੇਮ ਬਸ਼ਰ

ਖਾਨਾਖ਼ਰਾਬ ਲੜੀ ਵਿੱਚ ਮੰਟੋ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੈਂ ਕਈ ਨਾਵਾਂ ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ । ਸਿ਼ਵ, ਸਾਹਿਰ, ਗਾਲਿਬ ਤੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਤੇ ਕੁਝ ਸੰਸਾਰ ਤੋਂ ਜਾ ਚੁੱਕੀਆਂ ਸਖਸ਼ੀਅਤਾਂ ਬਾਰੇ ਸੋਚਿਆ ਪਰ ਦਿਮਾਗ ਗੁਰੂਦੱਤ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਨਾ ਜਾ ਸਕਿਆ । ਗੁਰੂਦੱਤ ਨੂੰ ਜਿੱਥੇ ਅੱਜ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਇੱਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ ‘ਤੇ ਚਰਚਾ ਕਰਦਿਆਂ ਸਿਰੇ ਦੇ ਪ੍ਰਤਿਭਾਸ਼ਾਲੀ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਦੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉਥੇ ਹੀ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਦੁਨੀਆਂ ਤੋਂ ਚਲੇ ਜਾਣ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਸਿਨੇਮਾਂ ਵਾਸਤੇ ਨਾ ਪੂਰਾ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਘਾਟਾ ਦੱਸਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ । ਇਹ ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਮਹਾਨ ਲੇਖਕ ਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਸਨ ਪਰ ਸ਼ਾਇਦ ਉਸ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਡਾ ਇਹ ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਮਹਾਂਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਤੇ ਅਤਿਅੰਤ ਜਜ਼ਬਾਤੀ ਮਨੁੱਖ ਸਨ । ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਬੇਚੈਨ ਰੂਹ ਭੌਤਿਕੀ ਚੀਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਕੁਝ ਲੱਭ ਰਹੀ ਸੀ, ਂਜੋ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਬੇਕਰਾਰੀ ਨੂੰ ਕਰਾਰ ਦੇ ਦੇਵੇ । ਉਹ ਸਫਲਤਾ ਦੇ ਸਿਖਰ ਤੇ ਸਨ, ਪੈਸਾ ਵੀ ਸੀ, ਸ਼ੋਹਰਤ ਵੀ ਸੀ ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਫਿਰ ਵੀ ਕੁਝ ਟੁੱਟ ਰਿਹਾ ਸੀ । ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਾਲ ਰਿਹਾ ਸੀ । ਜ਼ਮਾਨੇ ਦੀ ਪਦਾਰਥਵਾਦੀ ਦੌੜ ਨਾ ਤਾਂ ਉਹ ਦੌੜ ਸਕਦੇ ਸਨ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਦੌੜੀ ।

ਮਰਦ ਕੋ ਕਭੀ ਦਰਦ ਨਹੀ ਹੋਤਾ……… ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ / ਵਿਵੇਕ, ਕੋਟ ਈਸੇ ਖਾਂ

“ਮਰਦ ਕੋ ਕਭੀ ਦਰਦ ਨਹੀ ਹੋਤਾ” ਵਰਗਾ ਮਸ਼ਹੂਰ ਫਿਲਮੀ ਸੰਵਾਦ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਦਾਰਾ ਸਿੰਘ ਕਰੋੜਾਂ ਦੇਸ਼ ਵਾਸੀਆਂ ਨੂੰ ਅਸਹਿ ਦਰਦ ਦੇ ਕੇ ਫਾਨੀ ਜਗਤ ਨੂੰ ਅਲਵਿਦਾ ਕਹਿ ਗਏ। ਦਾਰਾ ਸਿੰਘ ਫਿਲਮੀ ਖੇਤਰ ਤੇ ਸੰਸਾਰ ਭਰ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਇੱਕੋ ਇਕ ਵਿਲੱਖਣ ਪਹਿਚਾਣ ਸਨ, ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ 1928 ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਜਿਹੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਕਿ ਰਹਿੰਦੀ ਦੁਨੀਆਂ ਤੱਕ ਇਸ ਦਾ ਕੋਈ ਮੁਕਾਬਲਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ। 1966 ਵਿੱਚ ਰੁਸਤਮੇ ਪੰਜਾਬ ਤੇ 1978 ਵਿੱਚ ਰੁਸਤਮੇ ਹਿੰਦ ਦਾ ਖਿਤਾਬ ਹਾਸਿਲ ਕਰ ਦਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀਅਤ ਨੂੰ ਚਾਰ ਚੰਨ ਲਾਏ। ਕੁਸ਼ਤੀ ਦੇ ਅਖਾੜੇ ਵਿੱਚ ਦਾਰਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਜਿਹੀ ਧਾਂਕ ਸੀ ਕਿ ਆਪਣੇ ਜ਼ਮਾਨੇ ਦੇ ਕਹਿੰਦੇ ਕਹਾਉਂਦੇ ਦੇਸ਼ੀ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਪਹਿਲਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਰੋਲ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਕਈ ਪਹਿਲਵਾਨ ਤਾਂ ਆਪਣੀ ਨਮੋਸ਼ੀ ਭਰੀ ਹਾਰ ਤੋਂ ਡਰਦੇ ਕਦੇ ਦਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਲਲਕਾਰਦੇ ਹੀ ਨਹੀ ਸਨ।

ਦਾਰਾ ਸਿੰਘ ਹਾਰਿਆ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਆਖ਼ਰੀ ਕੁਸ਼ਤੀ……… ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ / ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤ

ਕੁਸ਼ਤੀ ਦੇ ਪਹਿਲਵਾਨ ਅਤੇ ਫਿਲਮੀ ਐਕਟਰ ਦਾਰਾ ਸਿੰਘ ਜਿਸਨੂੰ ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਕੋਕਿਲਾਬਨ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ 7 ਜੁਲਾਈ ਸ਼ਨਿਚਰਵਾਰ ਨੂੰ ਦਾਖਲ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਲਾ-ਇਲਾਜ ਹਾਲਤ ਵੇਖਦਿਆਂ ਬੁੱਧਵਾਰ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਹੀ ਘਰ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਿੱਥੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਅੱਜ ਵੀਰਵਾਰ ਦੀ ਸਵੇਰ ਨੂੰ 7.30 ਵਜੇ ਆਖ਼ਰੀ ਸਾਹ ਲਿਆ । ਇਸ ਦੁਖਦ ਖ਼ਬਰ ਨਾਲ ਦੇਸ਼ ਵਿਦੇਸ਼ ਦੇ ਖੇਡ ਪ੍ਰੇਮੀਆਂ, ਫ਼ਿਲਮੀ ਸਨਅਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ੋਕ ਦੀ ਲਹਿਰ ਫ਼ੈਲ ਗਈ, ਖ਼ਾਸਕਰ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਹੀ ਗ਼ਮਗੀਨ ਮਾਹੌਲ ਬਣ ਗਿਆ । ਠੰਡੇ ਪਏ ਫ਼ੌਲਾਦੀ ਜਿਸਮ ਨੂੰ ਅੱਜ ਬਾਅਦ ਦੁਪਹਿਰ ਸਪੁਰਦ-ਇ-ਆਤਿਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ । ਡਾਕਟਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਹਸਪਤਾਲ ਦਾਖ਼ਲ ਕਰਵਾਉਣ ਸਮੇਂ 84 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਦਾਰਾ ਸਿੰਘ ਦਾ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਕਾਫੀ ਘੱਟ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ਦੀ ਨਾੜੀ ਵਿੱਚ ਖੂਨ ਦਾ ਕਲਾਟ ਰੁਕਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ । ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਨਬਜ਼ ਵੀ ਰੁਕੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ ਪਿਆ ਹੈ । ਗੁਰਦੇ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋਣ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਕਰਕੇ ਡਾਇਲਸਿਸ ਦੀ ਵੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਪੈ ਰਹੀ ਸੀ । ਰੋਬੋਟ ਵਰਗੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਦਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਆਈ. ਸੀ. ਯੂ. ਵਿੱਚ ਵੈਟੀਲੇਂਟਰ ਉਤੇ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਸਹਾਰੇ ਜਿਉਂਦਾ ਰੱਖਣ ਦੇ ਉਪਰਾਲੇ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ । ਗਿਆਰਾਂ ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ 3.37 ਵਜੇ ਡਾਕਟਰਾਂ ਨੇ ਮੀਡੀਆ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਦਾਰਾ ਜੀ ਦਾ ਦਿਮਾਗ ਨਕਾਰਾ ਹੋ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਰਿਕਵਰੀ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਵੀ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।

ਦਾਰਾ ਸਿੰਘ ਇੱਕ ਬਹੁਪੱਖੀ ਸਖਸ਼ੀਅਤ......... ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ / ਤਰਸੇਮ ਬਸ਼ਰ

ਦਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਅੱਜ ਫਿਲਮ ਉਦਯੋਗ ਵੱਲੋਂ ਇੱਕ ਅਭਿਨੇਤਾ ਵਜੋਂ ਉਹਨਾਂ ਵੱਲੋਂ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਇਹੀ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਕਹੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ । ਕਿਉਂਕਿ ਕੁਸ਼ਤੀ ਰਾਹੀਂ ਤਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸਾਬਤ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਸਨ । ਕੁਸ਼ਤੀ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਹਨ, ਜਿੰਨਾਂ ਨੂੰ ਪਾਉਣ ਵਾਸਤੇ ਹਰ ਖਿਡਾਰੀ ਪੂਰੀ ਜਿੰਦਗੀ ਜੱਦੋਂ ਜਹਿਦ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਪਿੰਡ ਚੱਕ ਧਰਮੂ ਵਿਖੇ 19 ਨਵੰਬਰ 1928 ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਹੋਏ  ਦਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਦਰਜ ਕੀਤੀਆਂ, ਜੋ ਕਿਸੇ ਵੀ ਮਨੁੱਖ ਵਿੱਚ ਹੰਕਾਰ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਬਹੁਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ । ਉਹ ਰਾਜ ਸਭਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਰਹੇ, ਰੁਸਤਮੇ-ਹਿੰਦ ਰਹੇ, ਅਖੀਰ ਤੱਕ ਫਿਲਮ ਉਦਯੋਗ ਦੇ ਚਮਕਦੇ ਸਿਤਾਰੇ ਰਹੇ ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਵਾਲੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸੁਭਾਅ ਵਿੱਚ ਨਿੱਘੇਪਣ ਤੇ ਨਿਮਰਤਾ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਏ ਬਗੈਰ ਨਾ ਰਹਿ ਸਕਦੇ । ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਚੰਗੀ ਡੀਲ ਡੌਲ ਨੂੰ ਕੁਦਰਤੀ ਨਿਆਮਤ ਸਮਝਦਿਆਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕੁਸ਼ਤੀ ਨੂੰ ਅਪਣਾਇਆ ਤੇ ਧਾਰ ਲਿਆ ਕਿ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਕਰ ਕੇ ਦਿਖਾਉਣਾ ਹੈ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਤਪੱਸਿਆ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਦਾ ਸਿਲਾ ਵੀ ਦਿੱਤਾ । ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਚੋਟੀ ਦੇ ਮੱਲਾਂ ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਹੋਏ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਲੱਗਭੱਗ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਹੀ ਹਰਾਇਆ । ਉਹ ਰੁਸਤਮੇ-ਪੰਜਾਬ ਵੀ ਬਣੇ ਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਰੁਸਤਮੇ-ਹਿੰਦ ਵੀ । 1959 ਵਿੱਚ ਕਾਮਨਵੈਲਥ ਚੈਂਪੀਅਨ ਬਣਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਪਹਿਲਵਾਨ ਕਿੰਗ ਕਾਂਗ ਸਮੇਤ ਜਾਰਜ ਗਾਰਡਨੀਕੋ, ਜਾਰਜ ਡਿਸਲਵਾ ਆਦਿ ਭਲਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਹਰਾ ਚੁੱਕੇ ਸਨ । 1968 ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ ਤੇ 29 ਮਈ 1968 ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਚੈਂਪੀਅਨ ਐਲਾਨੇ ਗਏ । ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਚਰਚਿਤ ਮੁਕਾਬਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਮਜ਼ੀਦ, ਸ਼ਾਨੇ ਅਲੀ, ਤਾਰਿਕ ਅਲੀ,  ਕੁਬਲੀ, ਰਿਕੀ ਡੋਜ਼ਨ, ਵਿਲ ਰੋਬਿਨਸਨ, ਪੈਟਰੌਕ, ਮਾਉਟੈਨਜੈਕ ਨਾਲ ਹੋਏ ਮੁਕਾਬਲਿਆਂ ਨੂੰ ਅੱਜ ਵੀ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਦਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜਿੰਦਗੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪੜਾਅ ਵਿੱਚ ਹੀ ਉਹ ਸਫਲਤਾ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਕਿ ਉਹ ਪੂਰੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੇ ਘਰ ਘਰ ਵਿੱਚ ਚਰਚਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣ ਗਏ ਪਰ ਹਾਲੇ ਇੱਕ ਦੌਰ ਬਾਕੀ ਸੀ । ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਅਭਿਨੇਤਾ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਵੀ ਸਾਬਤ ਕੀਤਾ ਹੈ । ਉਹ ਪੂਰੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੇ ਹਨੂੰਮਾਨ ਬਣ ਗਏ ਸਨ ।

ਸਆਦਤ ਹਸਨ ਮੰਟੋ........... ਖਾਨਾਖ਼ਰਾਬ / ਤਰਸੇਮ ਬਸ਼ਰ

ਰੂਹ ਸਹਿਰ ਉਠਦੀ ਹੈ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਕਰਕੇ ਜਦੋਂ ਖ਼ਿਆਲ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੰਟੋ ਨੂੰ ਸਮਾਜ ਪਾਗਲ ਕਹਿ ਕੇ ਦੁਤਕਾਰ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇਗਾ ਤੇ ਉਹ ਇਸ “ਜ਼ਹਿਰ” ਨੂੰ ਸ਼ਰਾਬ ਵਿੱਚ ਘੋਲ ਕੇ ਗ਼ਮ ਹਲਕਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸਿ਼ਸ਼ ਕਰਦੇ ਹੋਣਗੇ... ਇਸੇ ਜ਼ਹਿਰ ਘੁਲੀ ਸ਼ਰਾਬ ਨੇ ਸਆਦਤ ਹਸਨ ਮੰਟੋ ਨੂੰ ਕਬਰ ਦੇ ਉਹਨਾਂ ਕੀੜਿਆਂ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੋਵੇਗਾ, ਜਿੰਨਾਂ ਤੋਂ ਮੰਟੋ ਆਪਣੇ ਜਿਉਂਦਿਆਂ ਜੀਅ ਵੀ ਡਰਦੇ ਸੀ । ਮੰਟੋ ਨੂੰ ਅੱਜ ਸੌਵੇਂ ਜਨਮ ਦਿਨ ‘ਤੇ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ । ਜਿੱਥੇ ਸਮਰਾਲੇ ਨੇੜੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਜਨਮ ਸਥਾਨ ਪਿੰਡ ਪਪੜੌਦੀ ਵਿਖੇ ਸਮਾਗਮ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਉਥੇ ਹੀ ਦਿੱਲੀ ਵਿਖੇ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਸਮਾਗਮ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਆਂ ਭਰ ਤੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੁਨਰ ਦੇ ਕਦਰਦਾਨ ਇਕੱਠੇ ਹੋਣਗੇ । ਹਿੰਦੋਸਤਾਨ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਹੀ ਨਹੀਂ ਦੁਨੀਆਂ ਭਰ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਹੋ ਰਹੇ ਹੋਣਗੇ ਪਰ ਅਫਸੋਸ ਮੰਟੋ ਸਾਹਿਬ ਇਹ ਸਭ ਨਹੀਂ ਦੇਖ ਪਾ ਰਹੇ । ਹਾਂ ! ਜੇਕਰ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੁੰਦਾ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਸਤਿਕਾਰ ਵੀ ਮਿਲੇਗਾ ਤਾਂ ਉਹ ਸ਼ਾਇਦ ਕੁਝ ਸਾਲ ਹੋਰ ਜਿੰਦਾਂ ਰਹਿੰਦੇ ਤੇ ਜਿੰਦਗੀ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਸ਼ਰਾਬ ਅਤੇ ਖ਼ਰਚੇ ਦੀ ਖ਼ਾਤਿਰ ਮਕਤਬਾ-ਏ-ਕਾਰਵਾਂ ਦੇ ਮਾਲਿਕ ਚੌਧਰੀ ਹਾਮੀਦ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਇੱਕ ਬੇਸ਼ਕੀਮਤੀ ਕਹਾਣੀ ਨਾ ਦਿੰਦੇ । ਅੱਜ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਲਿਖੀ ਕਹਾਣੀ “ਟੋਭਾ ਟੇਕ ਸਿੰਘ” ਤੇ ਲੱਖਾਂ ਅਰਬਾਂ ਰੁਪਏ ਖਰਚ ਕੇ ਫਿਲਮ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣ ਰਹੀ ਹੈ ਪਰ ਆਪਣੀ ਜਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਉਹ ਥੋੜਾਂ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਕੇ । ਮੰਟੋ ਖ਼ੁਦਾ ਦੀ ਆਮਦ ਸੀ ਤੇ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵੀ ਰੱਬੀ ਆਮਦ ਹੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ । ਸਮਾਜ ਤੇ ਡੂੰਘੀ ਚੋਟ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੀ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਸੀ ਤਾਂ ਮਨੁੱਖੀ ਸੋਚ ਲਿਖਤਾਂ ਦਾ ਆਧਾਰ । ਉਹ ਰਵਾਇਤੀ ਲੇਖਕ ਨਹੀਂ ਸਨ । ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਕਲਮ ਸਹਿਲਾਉਣ ਦੀ ਥਾਂ ਤੇ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਨੀਂਦ ਖੋਹ ਲੈਣ ਦੀ ਤਾਕਤ ਰੱਖਦੀ ਸੀ । ਸਮਾਜ ਦੀ ਅਸ਼ਲੀਲਤਾ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਾਗਜ਼ ਤੇ ਉਤਾਰਿਆ, ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਆਇਨਾ ਦਿਖਾਇਆ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਸ਼ਲੀਲ ਲੇਖਕ ਕਿਹਾ ਗਿਆ । ਅੱਧੀ ਦਰਜਨ ਕਹਾਣੀਆਂ ‘ਤੇ ਮੁਕੱਦਮੇ ਚੱਲੇ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਹੁਨਰ ਨੂੰ ਕਚਿਹਰੀ ਦੀ ਧੂੜ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਖਾਕ ਕਰ ਦੇਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ । ਮੰਟੋ ਸਵੈਅਭਿਮਾਨੀ ਸੀ, ਹਠੀ ਸੀ, ਪਰ ਉਹ ਅੰਦਰੋਂ ਇੱਕ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਤੇ ਭਾਵੁਕ ਇਨਸਾਨ ਸਨ । ਉਹ ਇੱਕ ਬੇਚੈਨ ਰੂਹ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਜ਼ਮਾਨਾ ਸਮਝਣ ਤੋਂ ਅਸਮਰਥ ਰਿਹਾ । ਸਿ਼ਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ ਨੇ ਮੰਟੋ ਬਾਰੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਮੰਟੋ ਕੋਠਿਆਂ ਤੇ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ, ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਂਦਾ ਰਿਹਾ ਪਰ ਉਹ ਅੱਜ ਵੀ ਅਦਬੀ ਦੁਨੀਆਂ ਦਾ ਕੁਤਬਮੀਨਾਰ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਦਾ ਮਕਸਦ ਪਾਕੀਜ਼ਾ ਸੀ ਤੇ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿੱਚ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਦੀ ਪੁੱਠ ।

ਖਾਨਾ ਖ਼ਰਾਬ..........ਖਾਨਾ ਖ਼ਰਾਬ / ਤਰਸੇਮ ਬਸ਼ਰ

ਪੀ.ਜੀ.ਆਈ ਦਾ ਮਨੋਚਕਿਤਸਾ ਵਾਰਡ ਵਿੱਚ ਡਾਕਟਰ ਨੇ ਹਾਲੇ ਆਉਣਾ ਸੀ । ਮੇਰੇ ਵਰਗੇ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਆਏ ਆਪਣੀ ਵਾਰੀ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ । ਮੈਂ ਉਥੇ ਬੈਠਾ ਆਪਣੀ ਬਿਮਾਰੀ ਜਾਂ ਕਹਿ ਲਓ, ਆਪਣੀ ਖੰਡਿਤ ਮਨੋਦਸ਼ਾ ਬਾਰੇ ਸੋਚਦਿਆਂ ਬਾਹਰ ਘੁੰਮ ਰਹੇ ਦਰਜਨਾਂ ਚਿਹਰਿਆਂ ‘ਚੋਂ ਆਪਣੇ ਵਰਗਾ ਕੋਈ ਹੋਰ ਲੱਭਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸਾਂ... ਤੇ ਕਿਸੇ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਤੋਂ ਹੀ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਪੱਲੇ ਪੈ ਗਈ ਤੇ ਕਿਸੇ ਦੇ ਹਾਵਭਾਵ ਨੇ ਹੀ ਦੱਸ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ‘ਚੋਂ ਕੋਈ ਮੈਨੂੰ ਲੱਗੀ ਅਤਿਅੰਤ ਭਿਆਨਕ ਬਿਮਾਰੀ “ਅਤਿ ਭਾਵੁਕਤਾ” ਦਾ ਮਰੀਜ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ । ਕੁਝ ਗੰਭੀਰ ਕਿਸਮ ਦੇ ਇਨਸਾਨ ਵੀ ਦਿਸੇ । ਮਨ ਨੂੰ ਢਾਰਸ ਬੱਝਾ ਕਿ ਜ਼ਰੂਰ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਮਨੋਬ੍ਰਿਤੀ ਦੀ ਸਾਂਝ ਵਾਲਾ ਹੋਵੇਗਾ । ਕੋਈ ਹੋਵੇਗਾ ਮੰਟੋ ਵਾਗੂੰ ਖਾਨਾਖ਼ਰਾਬ... । ਪਰ... ਹਾਂ ! ਉਹ ਉਦਾਸ ਸਨ ਪਰ ਕਾਰਨ ਕੁਝ ਵੱਖਰੇ ਸਨ । ਕੋਈ ਬੱਚਿਆਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਸੀ ਤੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਦੁਰਘਟਨਾ ਵਿੱਚ ਸੱਟ ਲੱਗ ਗਈ ਸੀ । ਕਈ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੱਕ ਪੀ.ਜੀ.ਆਈ ਦੇ ਇਹਨਾਂ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨਾਲ਼ ਵਾਸਤਾ ਹੈ ਪਰ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਖਾਨਾਖ਼ਰਾਬ ਤਬੀਅਤ ਦਾ ਮਰੀਜ਼ ਨਾ ਦਿਖਿਆ, ਨਾ ਮਿਲਿਆ । ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਦਾ ਮਾਰਿਆ ਉਹ ਮਿਹਣਾ ਵਾਰ ਵਾਰ ਯਾਦ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, “ਕਿ ਤੇਰੇ ‘ਤੇ ਲੇਖਕ ਭਾਰੂ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ, ਇਹੀ ਤੇਰੀ ਬਿਮਾਰੀ ਐ ।” ਪਰ ਮੈਂ ਸਮਝਦਾ ਹਾਂ, ਮੇਰੇ ਤੇ ਲੇਖਕ ਭਾਰੂ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸਖਸ਼ੀਅਤ ਜ਼ਰੂਰ ਭਾਰੂ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ, ਜੋ ਖਾਨਾਖ਼ਰਾਬ ਸਨ ।  ਜ਼ਮਾਨੇ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪਾਗਲ ਕਿਹਾ, ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਰਾਹ ਵਿੱਚ ਕੰਡੇ ਵਿਛਾਏ ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸਿਰਜਨਾਤਮਕਤਾ ਦਾ ਰਾਹ ਨਾ ਛੱਡਿਆ । ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਉਹ ਕੁਝ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਅੱਜ ਓਹੀ ਸਮਾਜ ਮਾਣਦਾ ਵੀ ਹੈ ਤੇ ਮਾਣ ਵੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ।  ਕੋਈ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਸੀ, ਕੋਈ ਚਿੱਤਰਕਾਰ, ਕੋਈ ਕਲਾਕਾਰ ਤੇ ਕੋਈ ਲੇਖਕ । ਮੈਂ ਖੁਦ ਵੀ ਤਾਂ ਅਮਰੀਕ ਕਮਲਾ ਵਰਗੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ । ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਅਸਰ ਕੋਈ ਬਿਮਾਰੀ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ, ਇਸ ਦਾ ਅਸਰ ਮੇਰੇ ‘ਤੇ ਵੀ ਤਾਂ ਦੂਜਿਆਂ ਨਾਲ਼ੋਂ ਕਿਤੇ ਵੱਧ ਤੇ ਵਿਸਮਾਦੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।   

ਪਾਪਾ ਕਿਤੇ ਨੇੜੇ-ਤੇੜੇ ਹੀ ਹੈ (3)........... ਬਾਵਾ ਬੋਲਦਾ ਹੈ / ਨਿੰਦਰ ਘੁਗਿਆਣਵੀ

ਜਿੱਦਣ ਉਹ ਕੁਝ ਨਾ ਕੁਝ ਖਾ ਲੈਂਦੇ ਤਾਂ ਸਾਰੇ ਟੱਬਰ ਦੇ ਦਿਲ ਨੂੰ ਕੁਝ ਧਰਵਾਸਾ ਜਿਹਾ ਬੱਝਣ ਲਗਦਾ ਕਿ ਹੁਣ ਠੀਕ ਹੋ ਜਾਣਗੇ। ਕਦੇ-ਕਦੇ, ਕਿਸੇ ਦਿਨ ਉਹ ਵੇਸਣ ਵਾਲੀ ਮਿੱਸੀ ਰੋਟੀ ਆਖ ਕੇ ਬਣਵਾ ਤਾਂ ਲੈਂਦੇ ਪਰ ਸੰਘੋਂ ਨਾ ਲੰਘਦੀ। ਛਡ ਦਿੰਦੇ। ਅਸੀਂ ਫਿਰ ਉਦਾਸ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਕਿ ਕਿੰਨੇ ਚਾਅ ਤੇ ਹੌਸਲੇ ਨਾਲ ਮਾਂ ਨੇ ਰੋਟੀ ਬਣਾਈ, ਨਹੀਂ ਖਾ ਸਕੇ ਹਨ। ਸਵੇਰੇ ਕੰਮ ‘ਤੇ ਜਾਣ ਲੱਗਿਆ ਮੈਂ ਪੁੱਛ ਕੇ ਜਾਂਦਾ,“ਅੱਜ ਕੀ ਲਿਆਵਾਂ, ਕਿਹੜੀ ਚੀਜ਼ ਖਾਣ ਨੂੰ ਦਿਲ ਕਰਦੈ?” ਉਹ ‘ਨਾਂਹ’ ਵਿੱਚ ਸਿਰ ਫੇਰ ਦਿੰਦੇ। ਮੈਂ ਢੱਠੇ ਜਿਹੇ ਮਨ ਨਾਲ ਕੰਮ ‘ਤੇ ਚਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਪਰ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਦਿਲ ਨਾ ਲਗਦਾ। ਦਿਨ ਵਿੱਚ ਪੱਕਾ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਕੰਮ (ਰੇਡੀਓ ਲਈ ਖਬਰਾਂ, ਕੁਝ ਕਾਲਮ ਆਦਿ) ਵੀ ਮਸਾਂ ਨਿਬੇੜਦਾ ਤੇ ਸਾਦਿਕ ਮੰਡੀ ਤੋਂ ਫਿਰ ਦਿਨ ਖੜ੍ਹੇ ਹੀ ਪਿੰਡ ਆ ਜਾਂਦਾ। ਜੇ ਉਹ ਸੁੱਤੇ ਹੁੰਦੇ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਸਕੂਟਰ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਸੁਣ ਜਾਗ ਜਾਂਦੇ, ਜਾਂ ਪਿੰਡ ਦਾ ਕੋਈ ਹਾਲ-ਚਾਲ ਪੁੱਛਣ ਆਇਆ ਕੋਲ ਬੈਠਾ ਹੁੰਦਾ। ਘਰ ਦਾ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਜੀਅ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਲੱਤਾਂ ਘੁੱਟ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ। ਹੁਣ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਜੋਗੇ ਨਹੀਂ ਸਨ ਰਹੇ। ਪਰ ਇਸਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਮੈਡੀਕਲ ਕਾਲਜ ਦੇ ਵੱਡੇ ਡਾਕਟਰ ਖੁਦ ਵੀ ਘਰ ਆਣ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਦਾ ਲਗਾਤਾਰ ਜਾਇਜ਼ਾ ਲੈਂਦੇ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗੋਂ ਸੌਖਿਆਂ ਰੱਖਣ ਲਈ ਦਸਦੇ ਰਹਿੰਦੇ। ਮੈਂ ਫੋਨ ਕਰ ਕੇ ਵੀ ਡਾਕਟਰਾਂ ਨੂੰ ਪੁੱਛਣ-ਦੱਸਣ ਦੀ ਤਕਲੀਫ਼ ਦਿੰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ। ਡਾਕਟਰਾਂ ਦਾ ਰਵੱਈਆਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹਮਦਰਦੀ ਪੂਰਨ ਰਿਹਾ। ਉਹ ਸਾਰੇ ਡਾਕਟਰ ਪਾਪਾ ਦੀਆਂ ਅੰਤਿਮ ਰਸਮਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਏ। (ਇੱਥੇ ਦਸਦਾ ਜਾਵਾਂ ਕਿ ਦੁੱਖ ਦੀ ਇਸ ਘੜੀ ਸਮੇਂ ਜਿਹੜੀ ਗੱਲ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਤਕੜਾ ਕੀਤਾ ਉਹ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਸੋਚਿਆ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿ ਸਾਰੇ ਦਾ ਸਾਰਾ ਪਿੰਡ ਪਾਰਟੀਬਾਜ਼ੀ ਤੋਂ ਉਪਰ ਉਠ ਕੇ ਪਾਪਾ ਦਾ ਹਾਲ-ਚਾਲ ਪੁੱਛਣ ਲਈ ਬਹੁੜੇਗਾ? ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚੋਂ ਪੰਜਾਹ ਤੋਂ ਵੱਧ ਬੰਦੇ-ਬੁੜੀਆਂ ਆਥਣ-ਸਵੇਰੇ ਆਉਂਦੇ। ਇੱਥੋਂ ਮੈਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਇਲਮ ਹੋਇਆ ਕਿ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਕਿੰਨੀ ਵਧੇਰੇ ਹੈ। ਕਿਵੇਂ ਲੋਕ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦਾ ਦੁੱਖ-ਸੁੱਖ ਇਕੱਠੇ ਹੋਕੇ ਵੰਡਦੇ ਹਨ। ਦੂਜਾ, ਸਾਰੇ ਦੇ ਸਾਰੇ ਪਿੰਡ ਨੇ ਕੱਠੇ ਹੋਕੇ ਜਿਵੇਂ ਪਾਪਾ ਦੀਆਂ ਅੰਤਮ ਰਸਮਾਂ ਨਿਭਾਈਆਂ ਤੇ ਮੇਰਾ ਮਨੋਬਲ ਤਕੜਾ ਕੀਤਾ, ਸਾਰੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕੋਨੇ-ਕੋਨੇ ‘ਚੋਂ ਆਏ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕਾਂ, ਲੇਖਕਾਂ, ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਤੇ ਸਾਰੇ ਜਿ਼ਲਿਆਂ ਦੇ ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਅਫਸਰਾਂ ਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਅੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਪਲਕਾਂ ‘ਤੇ ਬਿਠਾ ਲਿਆ, ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਏਨਾ ਕੱਠ ਦੇਖਕੇ ਸੱਚ ਨਹੀਂ ਸੀ ਆ ਰਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਮੇਰੇ ਪਾਪਾ ਦਾ ਕੱਠ ਹੈ?)

ਪਾਪਾ ਕਿਤੇ ਨੇੜੇ-ਤੇੜੇ ਹੀ ਹੈ (2)............ ਬਾਵਾ ਬੋਲਦਾ ਹੈ / ਨਿੰਦਰ ਘੁਗਿਆਣਵੀ

ਸਾਰਾ ਪਿੰਡ ਕਹਿੰਦੈ, “ਬਿੱਲੂ ਸੇਠਾ, (ਪਾਪਾ ਦਾ ਕੱਚਾ ਨਾਂ ਬਿੱਲੂ ਤੇ ਪੱਕਾ ਨਾਂ ਰੋਸ਼ਨ ਲਾਲ ਸੀ) ਬਾਹਲੀ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਚਲਾ ਗਿਆ ਐਂ...ਸੱਠ-ਬਾਹਟ ਸਾਲ ਕੀ ਉਮਰ ਹੁੰਦੀ ਆ...ਤੇਰੀਆਂ ਦਿਲ-ਲਗੀਆਂ ਤੇ ਮਖੌਲ-ਵਾਣੀ ਨੂੰ ਤਰਸਾਂਗੇ।” ਪਾਪਾ ਮਖੌਲੀ ਬਹੁਤ ਸੀ। ਇੱਕ ਗੱਲ ਹੋਰ-ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਜੇ ਕਿਸੇ ਦੇ ਧਰਨ (ਢਿੱਡ ‘ਚ ਪੀੜ) ਪੈਣੀ ਤਾਂ ਅਗਲੇ ਨੇ ਪਾਪੇ ਵੱਲ ਭੱਜਣਾ। ਇਹਨੇ ਅਗਲੇ ਨੂੰ ਭੁੰਜੇ ਪਾ ਕੇ ਰੱਸੀ ਨਾਲ ਢਿੱਡ ਦੀ ਉਚਾਈ-ਨੀਵਾਈ ਮਿਣਨੀ ਤੇ ਫਿਰ ਡੌਲਿਓਂ ਹੇਠਾਂ ਦੀ ਨਾੜ ਨੱਪਕੇ ਧਰਨ ਕੱਢ ਦੇਣੀ। ਨਾ ਟੀਕਾ ਲਵਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ, ਨਾ ਗੋਲੀ ਖਾਣ ਦੀ। ਪਾਪਾ ਕਿਸੇ ਦਾ ਦੁੱਖ ਨਹੀਂ ਸੀ ਜਰ ਸਕਦਾ। ਉਹ ਰਤਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਜਾਣਦਾ ਕਿ ਉਸਨੂੰ ਵੀ ਇੱਕ ਦਿਨ ਅਜਿਹਾ ਦੁੱਖ ਲੱਗ ਜਾਏਗਾ ਕਿ ਉਹ ਮੁੜ ਮੰਜੇ ਉਤੋਂ ਨਹੀਂ ਉੱਠੇਗਾ।

ਲੰਘੇ ਸਾਲ ਨਵੰਬਰ ਮਹੀਨੇ ਮੈਂ ਆਸਟਰੇਲੀਆਂ ਤੋਂ ਆਇਆ ਸੀ। ਪਾਪਾ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਹਦੇ ਸੱਜੇ ਮੋਢੇ ਵਿੱਚ ਕਦੇ-ਕਦੇ ਪੀੜ ਹੁੰਦੀ ਐ, ਗੋਲੀ ਖਾਣ ਨਾਲ ਹਟ ਜਾਂਦੀ ਐ। ਸੋ, ਗੋਲੀ ਖਾ ਕੇ ਵੇਲਾ ਟਪਾਉਂਦੇ ਰਹੇ। ਮੈਂ ਕਿਸੇ ਡਾਕਟਰ ਕੋਲ ਲਿਜਾਣਾ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦਾ ਤਾਂ ਆਖਦੇ, “ਮੈਨੂੰ ਕੁਝ ਨੀ ਹੋਇਆ...ਥੋਡੇ ਸਭ ਤੋਂ ਤਕੜਾ ਐਂ।” ਛੇ ਫੁੱਟ ਇੱਕ ਇੰਚ ਕੱਦ ਸੀ ਤੇ ਪੂਰੇ ਹੱਟੇ ਕੱਟੇ। ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਕਹੀ ਚਲਾਈ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਤੇ ਡੂੰਘਾ ਹਲ ਵਾਹਿਆ ਸੀ। ਕਦੇ ਤਾਪ ਨਹੀਂ ਸੀ ਚੜ੍ਹਿਆ। ਦੱਸਦੇ ਹੁੰਦੇ ਸੀ ਕਿ ਜੇ ਕਦੇ ਤਾਪ ਚੜ੍ਹ ਵੀ ਜਾਣਾ ਤਾਂ ਆਪੇ ਲੱਥ ਜਾਣਾ...ਕਦੇ ਗੋਲੀ ਖਾਣਾ ਦਾ ਸਵਾਲ ਹੀ ਪੈਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੁੰਦਾ।

ਮਾਊਂਟ ਐਵਰੈਸਟ ਦੀ ਚੋਟੀ ’ਤੇ ਝੰਡਾ ਫ਼ਹਿਰਾਉਣ ਲਈ ਬੇਚੈਨ - ਸੁਖ ਬਰਾੜ……… ਸ਼ਬਦ ਚਿਤਰ / ਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ, ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ

ਜੇਕਰ ਉਦੇਸ਼ ਸਪੱਸ਼ਟ, ਭਰੋਸਾ ਮਜ਼ਬੂਤ ਅਤੇ ਹੌਸਲਾ ਬੁਲੰਦ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਵੱਡੀ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਵੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਨੂੰ ਪਾਉਣ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਰੋਕ ਸਕਦੀ। ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਦ੍ਰਿੜ ਇਰਾਦਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਸਮੋਈ ਬੈਠੀ ਹੈ, ਮਾਲਵੇ ਦੀ ਹੁੰਦੜਹੇਲ ਮੁਟਿਆਰ ਸੁਖਵੀਰ ਕੌਰ ‘ਸੁੱਖ’, ਜਿਸਨੇ ‘ਮਾਊਂਟ ਐਵਰੈਸਟ’ ਦੀ ਚੋਟੀ (ਸਮੁੰਦਰ ਤਲ ਤੋਂ ਉਚਾਈ 8848 ਮੀਟਰ) ਨੂੰ ਫ਼ਤਹਿ ਕਰਨ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਸਿਰਜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।

ਰਿਆਸਤੀ ਸ਼ਹਿਰ ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ ਦੇ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਗਰਾਂ ‘ਹਰੀਨੌਂ’ ’ਚ ਪਿਤਾ ਸ. ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਨਵਜੀਤ ਕੌਰ ਦੇ ਘਰ 25 ਦਸੰਬਰ 1985 ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ‘ਸੁੱਖ’ ਨੇ ਇਬਤਿਦਾਈ ਤਾਲੀਮ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਰਕਾਰੀ ਸੀਨੀਅਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ ਅਤੇ ਉਚ-ਤਾਲੀਮ ਪਟਿਆਲੇ ਤੋਂ ਹਾਸਿਲ ਕੀਤੀ। ਚਾਰ ਭੈਣਾਂ ਅਤੇ ਇੱਕ ਭਰਾ ਦੀ ਲਾਡਲੀ ਭੈਣ ‘ਸੁੱਖ’ ਨੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਜੀਵਨ ਦੌਰਾਨ ਹੀ ਖੇਡਾਂ ਨਾਲ ਮੋਹ ਪਾਲ ਲਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਹਾਕੀ ਦੀ ਨੈਸ਼ਨਲ ਪੱਧਰ ਦੀ ਖਿਡਾਰਨ ਹੋਣ ਦਾ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਕੌਮੀ ਸੇਵਾ ਯੋਜਨਾ ਵਰਗੀਆਂ ਅਨੇਕਾਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ’ਚ ਵੀ ਵੱਧ-ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪੜ੍ਹਦਿਆਂ ਹੀ ‘ਸੁੱਖ’ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਪੜ੍ਹਨ ਤੇ ਲਿਖਣ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਿਆ ਤੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਉਸਨੇ ਕਈ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ ਜੋ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਨਾਮਵਰ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਤੇ ਮੈਗ਼ਜ਼ੀਨਾਂ ’ਚ ਛਪੀਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ’ਚ ਸੀਮਾ, ਕਲਯੁੱਗ ਦੀ ਸੀਤਾ, ਸੋਚਾਂ ਨੂੰ ਫ਼ਾਂਸੀ, ਔਰਤ ਦਾ ਵਜੂਦ, ਪੂਰਨ ਮਨੁੱਖ, ਜ਼ਿੰਦਗ਼ੀ ਦੇ ਅਸੂਲਾਂ ਨੂੰ ਪਛਾਣੋ ਅਤੇ ਗ਼ਜ਼ਲ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ’ਚ ਮੰਜ਼ਿਲ, ਰਿਸ਼ਤੇ, ਆਸ਼ਿਕ, ਮਾਹੀ, ਪਰਵਾਜ਼, ਪਰਛਾਵੇਂ, ਇਸ਼ਕ ਇਬਾਦਤ, ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਨਾਮੀ ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਛਪਾਈ ਅਧੀਨ ਹੈ । ਕਹਾਣੀਆਂ ’ਚ ਗੁਰਬਖ਼ਸ਼ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤਲੜੀ, ਨਾਨਕ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਗਜ਼ਲਾਂ ’ਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਆਦਰਸ਼ ਮੰਨਣ ਵਾਲੀ ‘ਸੁੱਖ’ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਤਸਵੀਰ ਨਿਗ਼ਾਰੀ ਕਰਨ ਦਾ ਵੀ ਸ਼ੌਕ ਹੈ। 

ਝੋਲੇ ਵਾਲਾ ਰਾਜਾ..........ਸ਼ਬਦ ਚਿਤਰ / ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਚਾਹਲ, ਇਟਲੀ

ਖੱਦਰ ਦਾ ਚਿੱਟਾ ਕੁੜਤਾ, ਤੇੜ ਚਿੱਟੀ ਚਾਦਰ ਤੇ ਮੋਢੇ ਤੇ ਬਰੀਕ ਡੱਬੀਆਂ ਵਾਲਾ ਸਾਫਾ ਬਿਲਕੁੱਲ  ਸਾਦਾ ਜਿਹਾ ਪਹਿਰਾਵਾ ਤੇ ਸਿਰ ਤੇ ਸਦਾ ਹੀ ਚਿੱਟੇ ਰੰਗ ਦੀ ਪੱਗ ਬੰਨ ਰੱਖਦਾ  ਸੀ ਲਹਿਣਾ ਸਿੰਘ ।  ਲਹਿਣਾ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਾਰੇ ਬੰਦੇ  ‘ਰਾਜਾ’ ਜਾਂ ਉਸਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਸੰਬੋਧਨ ਹੁੰਦੇ ਸਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਮੁੰਡੇ ਖੁੰਡੇ ਉਸਨੂੰ ਤਾਇਆ ਕਹਿ ਬੁਲਾਇਆ ਕਰਦੇ ਸਨ । ਪਹਿਲੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਲਾਗੀਆਂ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ‘ਰਾਜਾ’ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਹ ਕੰਮ ਵੀ ਜਿ਼ਆਦਾਤਰ ਨਾਈ ਜਾਤੀ ਦੇ ਲੋਕ ਹੀ ਕਰਿਆ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਸਾਰਾ ਸਾਲ ਹੀ ਇਹ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਪੇਂਡੂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਹਰ ਤਰਾਂ ਦੇ ਦਿਨ ਸੁਧ ਤੇ ਕਾਰਜ ਕਰਿਆ ਕਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਸੇਪੀ ਵੀ ਕਰਦੇ ਸਨ । ਪਹਿਲਾਂ ਇਸੇ ਤਰਾਂ ਹੀ ਗੁਜ਼ਾਰੇ ਚੱਲਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਲੋਕ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਤੇ ਲੋੜਾਂ ਤੱਕ ਹੀ ਨਿਰਭਰ ਨਾ ਹੋ ਕੇ ਦੁੱਖ ਸੁੱਖ ਦੇ ਵੀ ਸ਼ਰੀਕ ਹੁੰਦੇ ਸਨ। 

ਲਹਿਣਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਾਈਕਲ ਨਾਲ ਇੱਕ ਝੋਲਾ ਟੰਗਿਆ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਤੇ ਕਦੇ ਕਦੇ ਸਾਈਕਲ ਤੇ ਝੋਲੇ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਇੱਕ ਖੁਰਪਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਝੋਲੇ ਵਿੱਚ ਉਹ ਆਪਣੇ ਸੰਦ ਰੱਖਦਾ ਸੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ਼ ਉਹ ਆਪਣੀ ਸੇਪੀ ਕਰਿਆ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਸੇਪੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ, ਵਾਲ ਕੱਟਣੇ ਭਾਵ ਉਹ ਨਾਈ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ । ਮੈਂ ਸੇਪੀ ਇਸ ਲਈ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਵਾਲ ਕੱਟਣ ਦੇ ਪੈਸੇ ਨਹੀਂ ਸੀ ਲੈਂਦਾ ਸਗੋਂ ਹਾੜ੍ਹੀ ਸਾਉਣੀ ‘ਤੇ ਦਾਣੇ ਤੂੜੀ ਆਦਿ ਜਾਂ ਹੋਰ ਇਸ ਤਰਾਂ ਦਾ ਸਮਾਨ ਲਿਆ ਕਰਦਾ ਸੀ । ਖੁਰਪੇ ਨਾਲ਼ ਉਹ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਛੋਟੇ ਮੋਟੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ‘ਤੇ ਹਲਵਾਈ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਿਆ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਆਮ ਹੀ ਪਿੰਡ ਦੇ ਜਿ਼ਮੀਦਾਰਾਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ । ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਦੇ ਆਖੰਡ ਪਾਠ ਦਾ ਭੋਗ ਹੋਣਾ, ਕਿਸੇ ਦੇ ਕੋਈ ਵਿਆਹ ਹੋਣਾ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਦੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਦਾ ‘ਕੱਠ ਹੋਣਾ ਜਾਂ ਹੋਰ ਵੀ ਕਿਸੇ ਤਰਾਂ ਦਾ ਵੀ ਖੁਸ਼ੀ ਗਮੀ ਦਾ ਕੋਈ ਦਿਨ ਹੋਣਾ ਤਾਂ ਲਹਿਣਾ ਸਿੰਘ ਤੜਕੇ ਹੀ ਉਸ ਘਰ ਵਿੱਚ ਆ ਪਹੁੰਚਦਾ। ਆ ਕੇ ਉਸਨੇ ਦਾਲ ਧਰ ਦੇਣੀ ਅਤੇ ਘਰ ਦੀਆਂ ਸੁਆਣੀਆਂ ਨੂੰ ਤੜਕੇ ਦਾ ਸਮਾਨ ਕੱਟਣ ਲਾ ਦੇਣਾ। ਨਾਲ਼ ਦੀ ਨਾਲ਼ ਉਸਨੇ ਚੌਲ ਆਦਿ ਵੀ ਤਿਆਰ ਕਰਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦੇਣੇ। ਵਿੱਚੇ ਹੀ ਉਸਨੇ ਸਾਰੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਲਾਗੀ ਦਾ ਸੱਦਾ ਵੀ ਦੇ ਆਉਣਾ। ਜੇ ਕਰ ਕਿਸੇ ਘਰ ਵਿਆਹ ਆਦਿ ਹੋਣਾ ਤਾਂ ਉਹ ਹਲਵਾਈ ਦਾ ਕੰਮ ਘੱਟ ਤੇ ਲਾਗੀ ਦਾ ਕੰਮ ਜਿਆਦਾ ਕਰਿਆ ਕਰਦਾ ਸੀ । ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਸਿਰਫ਼ ਦਾਲ, ਸਬਜ਼ੀ ਜਾਂ ਕੜਾਹ, ਖੀਰ ਹੀ ਬਣਾ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਬਾਕੀ ਦਾ ਸਾਰਾ ਕੰਮ ਤਾਂ ਸਪੈਸ਼ਲ ਹਲਵਾਈ ਹੀ ਕਰਦੇ ਸਨ । ਪਰ  ਉਹ ਜਿੰਨਾ ਵੀ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਉਸ  ਕੰਮ ਨੂੰ ਬੜੀ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਨਾਲ ਪੂਰਾ ਕਰਿਆ ਕਰਦਾ ਸੀ।

ਬੀਜੀ ਦਾ ਭਾਰ......... ਅਭੁੱਲ ਯਾਦਾਂ / ਰਾਜਪਾਲ ਸੰਧੂ

ਕਲ ਦੁਪਹਿਰੇ ਤੇਰੀ ਯਾਦ, ਕਰੇਲਾ ਗੁੱਤਾਂ ਤੇ ਖੱਟੇ ਰਿਬਨ ਪਾਈ ਸਾਡੀ ਕੰਧ ਦੇ ਪਰਛਾਂਵੇ ਹੇਠ ਖੇਡਦੀ ਰਹੀ।

ਛੁੱਟੀਆਂ ਫ਼ਿਰ ਮੁਕ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਅੱਜ ਇਕ ਵਾਰੀ ਫ਼ਿਰ ਵਕਤ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਜਹਾਜੀ ਪਿੰਜਰੇ ਵਿਚ ਬੰਦ ਕਰ ਕਾਲੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਤੋਰ ਦੇਣਾ ਸੀ ।ਬਚੇ ਖੁਚੇ ਲਪ ਕੁ ਪਲਾਂ ਨੂੰ ਗਲਵਕੜੀਆਂ ਪਾਉਣ ਮੈਂ ਉਪਰ ਆ ਗਿਆ ਸੀ ।
ਮੈਂ ਚੁਬਾਰੇ ਤੇ ਖੜੇ ਵੇਖ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ਕਿ, ਹੇਠਾਂ ਬੀਜੀ ਗੇਟ ਦੀਆਂ ਪਾਉੜੀਆਂ ਚੜ ਰਹੇ ਨੇ।

ਇਕ ਇਕ ਪਾਉੜੀ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਕਦਮਾਂ ਨੂੰ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਛੱਡਣਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ। 72 ਕੁ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ, ਗਹਿਰੀਆਂ ਅੱਖਾਂ, ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਤਾਕਤ ਹੈ ਸੀ ਅਜੇ । ਨਾ ਐਣਕਾਂ, ਨਾ ਸੋਟੀ ਕਿਸੇ ਕਿਸਮ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਨਹੀਂ ਲਿਆ ਸੀ ਉਹਨਾਂ ਨੇ।

ਗਰੀਨ ਪੰਜਾਬ ਪਰੋਜੈਕਟ……… ਵਿਚਾਰਾਂ / ਵਿਵੇਕ, ਕੋਟ ਈਸੇ ਖਾਂ (ਮੋਗਾ)

ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਹਰਾ ਭਰਾ ਪੰਜਾਬ ਯਾਨੀ “ਗਰੀਨ ਪੰਜਾਬ ਪਰੋਜੈਕਟ” ਨਾਮ ਦੀ ਇੱਕ ਮੁਹਿੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ. ਜਿਸ ਦੇ ਤਹਿਤ ਅੱਠ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਚਾਲੀ ਕਰੋੜ ਪੂਰੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਲਾਏ ਜਾਣਗੇ। ਇਹ ਇੱਕ ਸ਼ਲਾਘਾਯੋਗ ਕਾਰਜ ਹੈ। ਇਸ ਵੇਲੇ ਪੰਜਾਬ ਪੂਰੀ ਤਰਾਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਨ ਦੀ ਮਾਰ ਹੇਠ ਹੈ । ਇਸ ਪੌਣ ਪਾਣੀ ਗੰਧਲਾ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਾਂ ਦੇਰ ਆਏ ਦੁਰਸਤ ਆਏ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੈ ਪਰ ਦੁਰਸਤ ਕੰਮ ਤਾਂ ਇਹੀ ਹੋਵੇਗਾ ਜੇ ਕੁਝ ਵਿਚਾਰਨ ਯੋਗ ਤੱਥਾਂ ਵੱਲ ਵੀ ਧਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ। ਮਸਲਨ ਪਹਿਲਾ ਤੱਥ ਇਹੀ ਹੈ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਆਪਣੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਹੇਠ ਵੀ ਸੋਟਾ ਫੇਰੇ ਤੇ ਹਰ ਸਰਕਾਰੀ ਵਿਭਾਗ ਨੂੰ ਹਦਾਇਤ ਜਾਰੀ ਕਰੇ ਕਿ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸਰਕਾਰੀ ਦਫਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਧੂ ਥਾਂ ‘ਤੇ ਕੂੜਾ ਕਰਕਟ ਤੇ ਕਬਾੜ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਦੋਂ ਦਾ ਪਿਆ ਹੈ, ਨੂੰ ਸਾਫ ਕਰਕੇ ਉਥੇ ਫੁੱਲ ਬੂਟੇ ਤੇ ਰੁੱਖ ਲਾਏ ਜਾਣ । ਇਸ ਨਾਲ ਇੱਕ ਤਾਂ ਹਰਿਆਵਲ ਵਧੇਗੀ, ਆਸਾ ਪਾਸਾ ਸੋਹਣਾ ਲੱਗੇਗਾ ਤੇ ਦਫਤਰੀ ਕੰਮ ਲਈ ਆਈ ਆਮ ਜਨਤਾ ਲਈ ਵਿਹਲੇ ਸਮੇਂ ਬੈਠਣ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਵੀ ਬਣੇਗੀ।

ਇੰਝ ਸਾਰੇ ਹੀ ਬੱਸ ਸਟੈਂਡ ਹਰਿਆਵਲ ਤੋਂ ਸੱਖਣੇ ਹਨ। ਬੱਸਾਂ ਦੇ ਕਾਲੇ ਧੂੰਏਂ ਕਾਰਨ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਵੀ ਇੱਥੇ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਬੱਸ ਸਟੈਂਡ ਦੀ ਚਾਰਦੀਵਾਰੀ ਦੇ ਨਾਲ ਰੁੱਖ ਲਾਉਣੇ ਯਕੀਨੀ ਕੀਤੇ ਜਾਣ । ਇਸ ਨਾਲ ਦਿੱਖ ਵੀ ਖੂਬਸੂਰਤ ਬਣੇਗੀ ਤੇ ਗਰਮੀ ਵਿੱਚ ਸਵਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਰਾਹਤ ਮਿਲੇਗੀ।